تهدید تمساح خونی به دست شمس و مولانا
در حالی‌که به نیمه دوم دومین ماه سال نزدیک شده‌ایم، روند رو به رشد فروش سینمای ایران که از سال ۱۴۰۲ آغاز شده بود، همچنان ادامه دارد و سالن‌های سینما کمتر روزی است که از تماشاگر خالی باشد.
تاخت و تاز کمدی‌ها در سال گذشته
فروش بالای فیلم‌های سینمایی در سال گذشته مدیون فیلم‌های کمدی بود. این مسأله باعث می‌شد همواره گروهی، این بحث را مطرح کنند که فیلم‌های کم‌ارزش و سخیف، اکران سینمای ایران را تحت تأثیر قرار داده و راه نفس را برای سینمای منتقد، سینمای جدی و سینمای اجتماعی بسته است. اگر بخواهیم به آمارها نگاهی بیندازیم واین ادعا رابررسی کنیم، تاحد زیادی باید این حرف را بپذیریم، چرا که از۱۰فیلم پرفروش سال گذشته، هفت فیلم(فسیل، هتل، هاوایی،شهر هرت، ویلای ساحلی، ورود و خروج ممنوع و آهنگ دو نفره) درژانر کمدی بود و تنها سه فیلم در ژانرهای دیگر سینمایی (بچه زرنگ و نارگیل۲؛ کودک و نوجوان و سه‌کام حبس، درام). مخالفان استیلای سینمای کمدی بر سینمای ایران، این استدلال را با این تأکید همراه می‌کرد که شکست فیلم‌های خوب و ارزشمندی مانند غریب، دسته دختران، ضد، جنگل پرتقال، نگهبان‌شب، سرهنگ ثریا و… در اکران سال۱۴۰۲ هشداری برای آینده سینمای ایران است که در آن تنها فیلم‌های کمدی که اغلب دستورالعمل ساخت یکسانی دارد، امکان دیده‌شدن دارد و فروش خیره‌کننده فیلم‌هایی مانند فسیل، هتل و هاوایی که درمجموع حدود۶۸۵ میلیاردتومان فروش داشت، به همه عوامل سینما به‌خصوص سینماداران این پیام را می‌دهد که به‌دنبال این مدل فیلم‌ها باشند، استدلالی که با ساخت فیلم ضعیف اما پرفروش «ویلای ساحلی» به کارگردانی فیلمساز مهمی چون کیانوش عیاری نشان داد، بیراه نیست.
رقابت سخت در بالای جدول
با وجود همه این هشدارها و ترس‌ها که آینده سینمای ایران را به‌کلی در دست فیلم‌های کمدی با ساختار ضعیف نشان می‌داد، اکران سینمای ایران در سال جدید نشان داد، نباید چندان به آینده ناامید بود. بگذارید مروری کنیم بر فروش سینمای ایران در سال ۱۴۰۳ تا نیمه اردیبهشت. پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران در دو سه ماه گذشته، تمساح خونی به کارگردانی جواد عزتی بوده است. این فیلم که از ۱۶اسفند سال قبل روی پرده سینماها رفت تاکنون بیش از۱۳۰میلیارد تومان فروش داشته و توانسته است با جذب بیش از دو میلیون و ۱۵۰ هزار مخاطب در ۶۵۷ سالن، به رکورد خوبی دست پیدا کند. این فیلم که در ژانر کمدی ساخته شده‌است، یک رقیب تازه‌نفس دارد، «مست عشق» به کارگردانی حسن فتحی. این فیلم در ژانر درام تاریخی از ۵ اردیبهشت روی پرده رفته و با وجود گذشت تنها ۱۰ روز از اکران بیش از ۴۶ میلیارد تومان فروش داشته است. از این فیلم تاکنون بیش از ۷۷۷هزار تماشاگر دیدن کرده‌اند و در ۵۶۸ سالن روی پرده است. فیلم سومی که بیشترین فروش را در ماه‌های اخیر داشته، بی‌بدن به کارگردانی مرتضی علیزاده است که با فروش حدود ۳۵ میلیاردی تاکنون بیش از ۵۷۴هزار مخاطب را در ۵۰۴سالن به سینماها آورده است. این فیلم هم از ۲۳ اسفند سال قبل روی پرده رفته است. چهارمین فیلم اکران امسال از نظر فروش، «سال گربه» مصطفی تقی‌‌زاده است که این فیلم هم ۲۲ فروردین امسال اکران شدو دراین مدت توانسته با جذب بیش از ۶۱۶ هزار مخاطب در ۵۷۸ سالن سینمای کشور، به فروش ۳۴ میلیاردی برسد. به نظر می‌رسد تا مدتی باید شاهد رقابت این چهار فیلم برای فروش بیشتر باشیم چراکه فیلم بعدی اکران یعنی «آسمان غرب» با سقوط مشهودی در آمار فروش تنها ۵.۵میلیارد فروخته است. در این میان به نظر می‌رسد اکران قریب‌الوقوع فیلم هفتاد سی به کارگردانی بهرام افشاری، رقابت چهار فیلم را به پنج فیلم تبدیل کند.
سینمایی که درام‌های خوبی دارد
اگر به ژانر آثار پرفروش توجه کنیم، در میان ۹ فیلم اکران سال ۱۴۰۳، فیلم‌های کمدی همچنان با سه فیلم (تمساح خونی، سال گربه و آپاراتچی) حضور پررنگی در اکران دارد. البته جنس کمدی فیلمی مانند آپارتچی با دو فیلم دیگر کاملا متفاوت است و این فیلم با فروش پنج میلیاردی خود، نتوانسته است به گردپای دو فیلم دیگر برسد. سینمای درام در چینش سینمایی امسال حضور درخشانی دارد. فیلم‌های مست عشق (درام تاریخی)، بی‌بدن (درام جنایی)، آسمان غرب(درام جنگی) و پرویز خان (درام زندگینامه‌ای) توانسته است رنگارنگی قابل‌توجهی به کران امسال بدهد اما نکته اصلی اینجاست که برخلاف تصور منتقدان سینمای ۱۴۰۲، فیلم‌های درام توانسته پا‌به‌پای فیلم‌های کمدی پیش بیاید و حداقل در مورد دو فیلم مست عشق و بی‌بدن می‌توان گفت که این فیلم‌ها در فروش موفق بوده است و فعلا حضور خود را در اکران تثبیت کرده است. درباره دلایل شکست فروش فیلمی مانند پرویزخان باید مفصل‌تر فکر کرد ونوشت که چرا فیلمی که تحسین مخاطبان را در جشنواره برانگیخت، تنها موفق به جذب ۵۰ هزار مخاطب شده است. احتمالا در این زمینه باید به زمان نامناسب اکران و کم‌کاری تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار در معرفی و تبلیغ فیلم اشاره کرد. به هرحال این فیلم نامزد اصلی ترک فهرست اکران است و باید شاهد تعویض آن با فیلم دیگری بود. نکته مهمی که اینجا باید اضافه کرد این است که رفتار مخاطبان سینمای ایران، برخلاف پیش‌بینی‌های اغلب مأیوس‌کننده منتقدان و ناظران، پیش رفته است. انتظار این بود که فیلمی تلخ مانند بی‌بدن، جذابیتی برای مخاطبان در ایام نوروز و جشن آغاز سال نو نداشته باشد اما مخاطبان بی‌اعتنا به خط‌کشی‌ها و کلیشه‌های رایج در ذهن منتقدان از این فیلم استقبال کردند. کمتر کسی فروش خیره‌کننده مست عشق را هم پیش‌بینی می‌کرد اما این فیلم توانسته با استفاده از داستان پرکشش، رنگارنگی و جذابیت صحنه و بازیگران بنام، مخاطبان را تشنه دیدن خود کند. همه ایرادات و انتقادات به داستان فیلم سرجای خود، باید قبول کرد که مست عشق هم کلیشه‌های ذهنی درباره بی‌رقیب بودن کمدی در سینمای ایران را باطل کرده است و مهم‌ترین رقیب برای گرفتن جایگاه نخست فروش از فیلم کمدی تمساح خونی است.
بدسلیقگی در سینمای کودک
سینمای کودک و نوجوان هم فرصت خوبی برای فروش بیشتر سینمای ایران است اما باید درباره زمان اکران این‌گونه فیلم‌ها بحث بیشتری کرد. در اکران نوروزی امسال دو فیلم ایلیا در جست‌و‌جوی قهرمان و نوروز به اکران اضافه شد. اکران نوروزی که با ماه رمضان همزمان بود و برای آن باید تهمیدات ویژه‌ای اندیشیده می‌شد. در مجموع این دو فیلم توانست تنها حدود ۱۸۰ هزار مخاطب داشته باشد و فروش دو فیلم روی هم هشت میلیارد تومان شد در حالی که هردو فیلم از ۲۲ اسفند روی پرده رفت. به عبارت دیگر دو فیلم ژانر کودک و نوجوان در مدت بیش از دو ماه حضور روی پرده نتوانسته به اندازه فروش دو روز اول مست عشق بفروشد. آیا این به معنای ضعف دو فیلم بود؟ به نظر می‌رسد دلیل اصلی این شکست تجاری سخت، انتخاب زمان نامناسب برای اکران آنها بود. برای روشن شدن بحث، بگذارید به برخی فیلم‌های فروش ژانر کودک و نوجوان در دو سال اخیر نگاهی بینداریم.پرفروش‌ترین فیلم سینمای کودک و نوجوان تاریخ سینمای ایران، پویانمایی «بچه زرنگ» بود که پارسال بیش از ۶۲میلیارد تومان فروخت. این فیلم در مهرماه پارسال اکران شد. دیگر فیلم موفق این ژانر نارگیل۲ بود که در مرداد اکران شد و فروش اصلی آن از مهر به بعد بود. فیلم دیگری در همین ژانر که فروش نسبتا خوبی داشت، «مسافری از گانورا» بود که از آذر اکران شد. فیلم این ژانر که سال گذشته نتوانست فروش قابل توجهی داشته باشد، «باباسبیلو» بود که در فروردین اکران شد. در سال ۱۴۰۱ پرفروش‌ترین فیلم کودک و نوجوان، انیمیشن سینمایی «پسر دلفینی» بود که از شهریور اکران شد. فیلم موفق دیگر این ژانر در این سال، «لوپتو» بود که در آبان نمایش خود را شروع کرد. این مرور بر زمان اکران فیلم‌ها نشان می‌دهد، فروردین زمان مناسبی برای نمایش فیلم‌های کودک و نوجوان نیست و بهترین زمان برای آنها در دوره‌ای است که مدارس سال تحصیلی خود را به‌تازگی شروع کرده‌اند. در فروردین معمولا همزمان با تعطیلات طولانی نوروز و بعد از آن امتحانات پایان سال، رغبتی برای حضور کودکان و نوجوانان در سینماها نیست و بهتر بود دو فیلم کودک و نوجوان امسال را هم با استفاده از تجربه سال‌های قبل به زمانی دیگر به‌خصوص در ماه‌های مهر تا آذر موکول می‌کردند که این دو فیلم قربانی نشود.
رکورد پشت رکورد
یکی از جذابیت‌های اکران سینمای ایران درسال۱۴۰۳ رکوردشکنی‌های پشت‌سر هم است که به نظر می‌رسد همچنان ادامه خواهد داشت. یکی از رکوردهای سینمای ایران، رکورد فروش در روز افتتاحیه فیلم است. تا پیش از آغاز اکران‌های نوروزی امسال، رکورد فروش روز نخست اکران در اختیار فیلم «هاوایی» با رقم فروش ۵۳۰ میلیون تومان بوده که در روز افتتاح اکران فیلم سینمایی «تمساح خونی» به کارگردانی جواد عزتی و تهیه‌کنندگی کامران حجازی، این رکورد با رقمی حدود دو برابر شکسته شد و این کمدی اکشن با جذب بیش از ۱۸ هزار تماشاگر اولین روز نمایش خود به فروش یک میلیارد و ۳۰میلیون تومانی رسید که پرفروش‌ترین رقم روز نخست اکران در تاریخ گیشه سینمای ایران محسوب می‌شود. اما این رکورد چندان پایدار نبود به گونه‌ای که وقتی فیلم مست عشق به کارگردانی حسن فتحی بعد از چند بار تعویق در اکران، بالاخره در اردیبهشت امسال روی پرده رفت، توانست با فروشی بیش از شش میلیارد تومان رکورد جدیدی از خود به جای بگذارد و نشان دهد که آماده است در سال جدید، فروش خیره‌کننده‌ای برای خود ثبت کند. این فیلم در دو روز نخست بیش از۱۰میلیارد و ۷۰۰میلیون تومان فروخت که آمار جذاب و عجیبی است و به نظر می‌رسد تا مدت‌ها فیلمی نتواند به این آمار نزدیک شود.
