یکی از ویژه برنامه‌های شاد نوروزی که توانسته نظر مخاطبان بسیاری را به خود جلب کند، برنامه «هموطنز» شبکه دو با اجرای کامران تفتی است که پخش آن همچنان ادامه دارد و نگاه مخاطبان بسیاری را به خود معطوف کرده است. مهم‌ترین آیتم‌های این برنامه، گفتوگو با مهمانان، نمایش، استندآپ، شعر طنز، اجرای آیینی و موسیقی‌های محلی و ملی، همخوانی، بازی و دوبله با گویش محلی است.
امین طیب‌طاهر، سردبیر هموطنز در گفتوگو با جام‌جم درباره رویکرد این برنامه و اهدافی که از ساخت آن داشتند، توضیحاتی ارائه کرده و می‌گوید: یکی از مسائلی که در برنامه‌هایی از این دست به چشم می‌آید و در هم تنیده است، صنایع‌دستی است. چون یکی از تمایزهای قومی صنایع‌دستی است و ناخودآگاه در برنامه پررنگ‌تر می‌شود. اما وقتی ما مهمانی را از شهرها به برنامه دعوت می‌کنیم، سعی می‌کنیم وجوه دیگری را به مخاطبان نشان بدهیم. مثلا این‌که سراغ کارآفرین رفتیم یا به موسیقی آنها پرداختیم یا سراغ خانواده شهدای آن شهر رفتیم. چند شب قبل هم سراغ رزمنده‌ای رفتیم که ۳۰ سال است نخوابیده و با آن رزمنده گپ زدیم. وی می‌افزاید: یکی از مسائلی که خیلی برای ما مهم است، روابط بین اقوام است. یعنی این‌که ممکن است در یک شهر هم ترک وجود داشته باشد و هم لر و هم فارس. بنابراین ما این افراد را آوردیم و روابط خوب‌شان با هم را به مخاطبان نشان دادیم. در واقع تمرکز ما روی اتحاد اقوام است که در یک شهر در کنار هم زندگی می‌کنند. حتی گاهی با هم وصلت کرده و فرزندان‌شان با هم ازدواج می‌کنند. بنابراین محوریت و رویکرد اصلی برنامه ما شهرها هستند که گاهی تک قومیت هستند یا این‌که ساکنینش اقوام مختلف را شامل می‌شوند. طیب‌طاهر در ادامه با ذکر مثالی عنوان می‌کند: البته به روستاها هم توجه ویژه‌ای داشتیم. مثلا از شهر سبزوار یک روستایی کارآفرین را به برنامه آورده‌ایم. گرچه دوست داشتیم شرایط به گونه‌ای بود که توجه بیشتری به روستاها می‌داشتیم اما تلاش کردیم از این قضیه غافل نشویم. وی درباره انتخاب سوژه‌ها هم توضیح می‌دهد: بعضی سوژه‌ها را در فضای مجازی پیدا کردیم و سفارش دادیم. برخی دیگر را با هماهنگی شهرداری و فرمانداری و حوزه هنری شهرهای مختلف پیدا می‌کردیم. می‌توانم بگویم در پژوهشی که برای برنامه انجام دادیم، انرژی ویژه‌ای گذاشتیم.
دورهمی طنز هموطنان
سردبیر هموطنز در پاسخ به این سؤال که مهمانان برنامه تا به امروز از کدام شهرها دعوت شده‌اند و کدامیک از شهرها در این برنامه جا مانده‌اند هم می‌گوید: نکته حائز اهمیت این که، هماهنگی با افراد و دعوت مهمان‌ها و اسکان آنها نیازمند شرایط خاص و هزینه‌بر است. چون به هر حال از شهرها و روستاهای دور و نزدیک وارد این برنامه می‌شوند. از این رو یکی از مهم‌ترین مسائلی که در برنامه‌هایی از این دست وجود دارد، همین مسأله است. خیلی دوست داشتیم از سیستان و بلوچستان و بوشهر و خراسان جنوبی مهمانانی داشته باشیم که امیدوارم در ادامه شرایط حضور آنها در برنامه مهیا شود. اما به هر حال دوری مسافت، کار را با مشکل روبه‌رو می‌کند. البته ما سراغ‌شان می‌رویم و در حال رایزنی برای حمایت‌های مالی هستیم تا بتوانیم از این دوستان هم در برنامه دعوت کنیم. وی دلیل انتخاب عنوان هموطنز برای این‌گونه برنامه عنوان می‌کند: ما آیتمی در برنامه به همین اسم داشتیم و عنوان برنامه هم ابتدا چیز دیگری بود. اما در نهایت سازمان به این نتیجه رسید که نام هموطنز را برای برنامه انتخاب کنیم. به هر حال محتوای برنامه طنز و شاد و مفرح است و هموطنان‌مان در این برنامه حضور پیدا می‌کنند.
سراسر ایران در کانون توجه
از آنجا که در سند تحولی سازمان پرداختن به اقوام هم اشاره شده است و هموطنز هم از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که اقوام ایرانی در آن پررنگ مورد اشاره قرار می‌گیرند، طیب‌طاهر درباره این‌که چقدر به هنرمندان شهرهای دیگر در این برنامه فرصت داده شده تا هنرشان را ارائه کنند، می‌گوید: به دلیل همین سند تحولی است که همزمان چند برنامه به اقوام پرداخته شده، البته هیچ کدام در حوزه شهرها نبوده است. اما اصولا یکی از ویژگی‌ها و تمایز برنامه ما با سایر برنامه‌ها، این است که اقوام ایرانی در کنار هم را زیر سایه پرچم ایران نشان می‌دهیم. نکته بعد این‌که ما در این مدت که مشغول ساخت این برنامه هستیم، هنرمندان بسیاری را دعوت کرده‌ایم که قومیت‌های مختلفی داشتند. اما نکته‌اش این است که ما تلاش کردیم هنرمندان شهرها را بیاوریم که ممکن بود هنرمندان آن شهر از قومیت‌های مختلفی باشند. بنابراین ما چهره‌های شهرهای مختلف را به برنامه دعوت کرده‌ایم که پیش از این روی آنتن نبودند و همین اولین بار که مقابل دوربین آمده‌اند باعث شد تا این اشتیاق را در آنها ببینیم. تلاش کردیم این امکان برای آنها ایجاد شود و این توازن وجود داشته باشد. البته برای برنامه‌ساز سختی‌هایی در این زمینه وجود دارد. مثلا این‌که برای آن شخص متن نوشته‌ایم و آموزش‌هایی به او داده‌ایم. با این‌که مدرسه هموطنز نداشتیم که آنها را آموزش بدهیم و به قولی در حد بضاعت برنامه راه بیندازیم، چون برخی شهرها چیزی در حد استندآپ یا شعر طنز ندارند اما تلاش کردیم این فضا را ایجاد کنیم. نکته مهم در این زمینه بیشتر شدن اعتماد به نفس‌شان به دلیل فرصت حضور در این برنامه بود که به آنها داده شد که سبب می‌شود در آینده‌ای نزدیک بیشتر دیده شوند.
فراتر از یک مستند
وی در پاسخ به این سؤال که چقدر فکر می‌کند با این برنامه توانسته در معرفی شهرها و هنرمندانش موفق عمل کند، توضیح می‌دهد: هموطنز برنامه شب اقوام است و برنامه معرفی شهرها نیست، چون کسی که می‌خواهد شهری را با همه خصوصیاتش معرفی کند، از این اتفاق مستند می‌سازد. بنابراین ما شب شاد اقوام را رقم می‌زنیم. گرچه هنرمندانی از شهرها و اقوام مختلف را هم در برنامه معرفی می‌کنیم. اما اولویت ما فضای شاد و ارتباط اقوام با دیگر است. به همین دلیل می‌گوییم هموطنز. چون شوخی و خنده هم در برنامه داریم. برای همین است که دایره مخاطب‌مان از مستند بیشتر است. چون اولویت ما فضای شاد و سرگرم‌کنندگی برنامه است. طیب‌طاهر در ادامه می‌افزاید: وقتی ما از زبان آن آدم مشهور به یک شهر می‌پردازیم و نکات جذابش را بیان می‌کنیم، در معرفی آن شهر موفق‌تر عمل کرده‌ایم. وی در ادامه درباره بازخورد و واکنش مخاطبان شهرهای مختلف و این‌که فرصتی مهیا شده تا خودشان و همشهری‌های‌شان را در رسانه‌ملی ببینند هم عنوان می‌کند: می‌توانم بگویم ما در صفحات شهرستان‌ها به صورت میلیونی بازدید داشتیم و در نوع خود بازدید خوبی داشتیم. به گونه‌ای که خودمان هم از این همه استقبال مخاطبان غافلگیر شدیم. چون خوشحال شده‌اند که به شهرشان پرداخته و توجه شده است. اتفاقا بعضی از آنها نقطه نظراتی داشتند که ما روی آنها بررسی می‌کنیم و در برنامه اعمال خواهیم کرد.
استاد خوش مشرب شیمی
از آنجا که در چنین برنامه‌هایی معمولا اتفاقات غافلگیر کننده بسیاری می‌افتد، طیب‌طاهر درباره ویژه‌های برنامه هم می‌گوید: از این دست اتفاقات ویژه در برنامه زیاد داشتیم. مثلا نمونه‌هایی در استندآپ و خوانندگی داشتیم. حتی مهمانی داشتیم که استاد دانشگاه شیمی بود، اما به قدری خوش‌مشرب و خوش‌بیان بود که خودمان از گفتوگو با چنین شخصیتی لذت بردیم. به گونه‌ای با او هم کلام شدیم که خنده را از این استاد شیمی گرفتیم و برنامه خوب و گفت‌و‌گوی جذابی هم شد. یعنی سعی کردیم وجه دیگری از شخصیت او را به مخاطب نشان دهیم. اصلا همین اتفاقات به جذابیت برنامه می‌افزاید.وی می‌افزاید: ایران کشور بزرگی است. از این رو ما هر چقدر در این زمینه بسازیم، باز هم کم است. البته همه شهرها به یک اندازه جذابیت ندارند و این اشکال برنامه است، چون ممکن است شهر و استانی که جمعیت بیشتری دارد، سلبریتی بیشتری و استانی که کوچک‌تر است، هنرمند کمتری داشته باشد. چون ممکن است فضا برای کار در آن شهر یا استان بیشتر از شهر دیگری باشد اما در تلاشیم تا افرادی که کمتر دیده شده‌اند را هم در برنامه داشته باشیم. البته توازن را هم از نظر بضاعت در شوخی و خنده و طنز شهرها برقرار کرده‌ایم تا عدالت هم رعایت شود. ضمن این‌که جذابیت هم ایجاد شود. حال این‌که چقدر در این زمینه موفق عمل کرده‌ایم را مخاطب باید بگوید. البته اتاق فکری هم داریم که در آن نقطه نظرات و اصلاحات صاحبنظران را جویا می‌شویم تا به نوعی بازنگری شود که در ادامه و در ضبط‌های جدید نقطه نظرات را اعمال کنیم. ما در این مدتی هم که کار کرده‌ایم، باورمان نمی‌شد که ایده شهر تا این حد کشش داشته باشد. یعنی تا پیش از این مدام سراغ اقوام می‌رفتیم و به نظرم شهر ایده مغفولی در صداوسیما بود. فکر می‌کنم صداوسیما برنامه‌سازهای باهوشی دارد که می‌توانند از شهر به جای اقوام استفاده کنند. چون می‌توان همزیستی اقوام مختلف را در یک شهر دید و از این ظرفیت استفاده کرد. مثلا ما در یکی از قسمت‌ها پزشکی هندی را پیدا کردیم که در سمیرم زندگی می‌کرد که با او در برنامه گپ زدیم. بنابراین حتی یک غیرایرانی یا تبعه خارجی را می‌توان در شهر پیدا کرد. از این رو شهر می‌تواند ظرفیت متفاوت و بیشتری نسبت به اقوام در ساخت برنامه داشته باشد. وی در پایان هم می‌گوید: ممکن است مهمانانی را که به برنامه ما آمدند و کشف استعداد شده‌اند و خودشان را پیدا کرده‌اند، به زودی در شبکه‌ها و برنامه‌های دیگر ببینید که من از این اتفاق خوشحال می‌شوم که برنامه‌مان توانسته استعدادهایی را در زمینه‌های مختلف معرفی کند.
بالا بودن تنوع شهری
حسین امانی از تهیه‌کنندگان هموطنز در خصوص نحوه شکل‌گیری این برنامه به جام‌جم می‌گوید: هموطنز بر اساس ایده‌ای بود که سال قبل در کارگروه‌های سازمان مطرح شده بود. طرح آن به مرکز سیمرغ رسید و کامل شد و به نوعی جزو اولین کارهای سیمرغ محسوب می‌شود. بیشتر حال و هوای شهرهای ایران را دارد و شاد و مفرح است؛ برنامه‌ای شاد که آداب و رسوم و گویش‌های نقاط مختلف را برای هموطنان مطرح می‌کند. ما به مسأله هویت محوری و عدالت گستری در سند تحول توجه داشتیم و آن را در این برنامه پیاده کردیم. سمیرم و برخی از شهرهای کوچک را هم در این برنامه داشتیم. تنوع شهری ما در این برنامه بالا بود. عدالت، پیشرفت، سبک زندگی و خانواده که در سند تحول مطرح شده بود در این برنامه به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفت. می‌خواستیم تمام ظرفیت‌ها و دستاوردهایی را که در شهرها بودند به خوبی پوشش دهیم. فصل اول ۵۰ قسمت است که از ابتدای نوروز شروع شده است. کار خوبی است که احتمال می‌دهیم فصل دوم هم داشته باشیم. وی در خصوص دلیل انتخاب کامران تفتی به عنوان مجری این برنامه هم عنوان می‌کند: با خیلی‌ها کار یا مذاکره کردیم اما کامران تفتی ویژگی‌های لازم را دارد و از بهترین گزینه‌های ممکن بود.
