با برنامه‌سازان رادیو درباره ساخت برنامه‌هایی با موضوع تاریخ پهلوی که در سند تحول رسانه‌ملی بر آن تاکید شده، گفتوگو کردیم
زندگی بدون نقاب پهلوی‌ها در رادیو
استقلال شاید در ظاهر یک واژه ساده باشد اما این واژه معنای عمیقی را در درون دارد؛ معنایی که منتهی به اقتدار می‌شود. همیشه از دیرباز استقلال برای مردم ما اهمیت داشته است. دوران پهلوی به‌ویژه زمان محمدرضا به‌واسطه کاپیتولاسیون، استقلال ما از بین رفت و این در‌حالی بود که برای مردم ما استقلال اهمیت زیادی داشت. همین موضوع بعدها منجر به خروش مردم و انقلاب اسلامی شد.
بررسی تاریخ با حضور خسرو معتضد
شیرین بغدادی، تهیه‌کننده برنامه «تاریخ ایران» است که از رادیو ایران روانه آنتن می‌شود و به بررسی تحولات مهم دوران پهلوی اول و دوم می‌پردازد. این تهیه‌کننده در این‌باره به جام‌جم، توضیح می‌دهد: این برنامه که به تحلیل تاریخ ایران از زمان کودتای رضاخان تا تأسیس سلسله پهلوی می‌پردازد،به‌طورخاص وقایع مهمی همچون اشغال ایران توسط بیگانگان، دیکتاتوری‌های حاکم، جدایی‌طلبی‌ها، کودتا علیه دولت ملی، بحران نفت و تحولات فرهنگی و سیاسی را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این برنامه، علل و انگیزه‌های وقوع این وقایع براساس اسناد تاریخی معتبر شرح داده می‌شود. وی ادامه می‌دهد: کارشناس این برنامه خسرو معتضد، پژوهشگر و تاریخ‌نگار با‌سابقه و روزنامه‌نگار قدیمی است که تحلیل‌های خود را به‌طور جامع و مستند ارائه می‌دهد. برنامه تاریخ ایران هر هفته، جمعه‌ها از ساعت ۱۱:۳۰ تا ۱۱:۵۵ دقیقه پخش می‌شود و فرصت مناسبی برای شنوندگان است تا با بخش‌های مهمی از تاریخ معاصر ایران آشنا شوند.
پهلوی به روایت صبا
آزاده شاهرخ‌مهر، تهیه‌کنندگی و پژوهش برنامه «پهلوی به روایت صبا» را به‌عهده دارد که روایتگر دوران پهلوی با زبان طنز است. این برنامه روزهای یکشنبه وسه‌شنبه ساعت ۱۰و۴۵دقیقه ازرادیو صبا پخش می‌شود. وی درباره تولید این برنامه می‌گوید: در فصل اول این برنامه به‌واسطه مستندات تاریخی به اتفاقات دوران پهلوی اول و دوم با زبان طنز پرداخت می‌کردیم. تم برنامه نمایشی است و شخصیت‌هایی همچون چاکرباشی، رضاخان، محمدرضا و… داشت که به‌واسطه این شخصیت‌ها، موضوعات این دوره از تاریخ را مورد بررسی قرار می‌دادیم. اما در فصل دوم تغییرات عمده‌ای دادیم و سعی کردیم فضای برنامه را متفاوت تر برای شنوندگان کنیم. فصل دوم این برنامه با نام «پهلوی به روایت صبا» روی آنتن رادیو صبا می‌رود. در این فصل از برنامه اتفاقات فرهنگی و هنری دوره اول و دوم پهلوی را به زبان طنز می‌پردازیم. وی ادامه می‌دهد: در این فصل هم تم نمایشی برنامه رعایت شده اما در یک فضای جدید. در این فصل چاکرباشی فقط به‌صورت نام باقی مانده که نوه چاکرباشی فصل اول است و او در این فصل تاریخ را ورق می‌زند و با زبان طنز اتفاقات فرهنگی و هنری دوران پهلوی را بررسی می‌کند. همچنین در قالب نمایش روح رضاخان، محمدرضا، تاج‌الملوک و… هم به سراغش می‌آیند و او با آنها دیالوگ‌هایی دارد مبنی بر این‌که چرا چنین اتفاقاتی را رقم زدند که به ضرر مردم بوده و این شخصیت‌ها هم سعی می‌کنند از خودشان دفاع کنند اما نمی‌توانند چاکرباشی را مجاب کنند. در‌مجموع سعی کردیم در قالب نمایش و طنز این برهه از تاریخ را روایت کنیم. امیر بیشه، بازیگر برنامه درباره شخصیت‌های این برنامه و چالش‌های آن توضیح می‌دهد: چاکرباشی یک شخصیت دانای کل است که تمام داستان را پیش می‌برد. او با اسناد تاریخی که از پدرش به ارث برده، از همه زندگی پهلوی‌ها مطلع است. با توجه به این‌که زمان برنامه هم این قدر زیاد نیست که شخصیت‌های متنوع بیشتری اضافه کنیم، تصمیم بر این شد که جز دو تا شخصیت محوری باشد. وی درباره شخصیت چاکرباشی عنوان می‌کند: در تاریخ ما همیشه یک شخصیت جزئی در کنار افراد مهم حضور داشتند؛ افرادی که به اصطلاح می‌گویند پادو، جزو شخصیت‌های مهم سیاسی نبودند ولی مؤثر بودند و همیشه در متن ماجراهای مهم حضور داشتند. با توجه به ماموریت شبکه و جذابیت داستان، تلاش کردیم این شخصیت یک شخصیت طناز باشد.
بررسی پیشینه مجلس در ایران
برنامه «مجلس در گذر زمان» در زمستان به جدول پخش شبکه رادیویی فرهنگ اضافه شد. این برنامه کاری از گروه تاریخ و اندیشه است که به پیشینه مجلس در ایران به‌ویژه در دوران پهلوی می‌پردازد. احمد خدابنده، تهیه‌کننده مجلس در گذر زمان درباره این برنامه می‌گوید: پایه و اساس این برنامه بر پژوهش استوار است و در هر برنامه که ۱۵ دقیقه است به تاریخچه این نهاد قانونگذاری در ایران اشاره می‌شود که مراحل مختلفی را از سر گذرانده است و در تغییر و توسعه بوده است.
وی ادامه می‌دهد: علی ططری، مدیر پژوهش کتابخانه و اسناد مجلس شورای اسلامی، کارشناس این برنامه است که درباره مستندات موجود در زمینه پیشینه مجلس در کشورمان،ساختار درونی مجلس و…صحبت می‌کند. مریم واعظ‌پور، گوینده این برنامه نیز توضیح می‌دهد: مجلس نهادی است که در تاریخ این مرز و بوم، فراز‌ونشیب‌های بسیاری را پشت‌سر گذاشته و هم‌اکنون یکی از ارکان اصلی کشور به‌شمار می‌رود. همان نهادی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصلی تحت عنوان فصل ششم به آن اختصاص داده شده و۳۹اصل همین قانون از اصل شصت‌و‌دوم تااصل نود‌و‌نهم به آن پرداخته است، پس برنامه‌سازی درباره آن مهم است و آشنایی با پیشینه آن هم اهمیت دارد.این گوینده عنوان می‌کند:این برنامه نگاهی به پیشینه مجلس و قانونگذاری در تاریخ ایران داشته و علت نامگذاری روز مجلس، تغییر و تحولات و اقدامات مهمی را که در آن صورت گرفته، مرور می‌کنیم.
«سیلی در تاریخ»
صادق داوری‌فر، تهیه‌کننده رادیو تهران با بیان این‌که برنامه «سیلی در تاریخ» روایتی مستند از تاریخ دوران پهلوی است، می‌گوید: سیلی در تاریخ، مستند داستانی از تاریخ پهلوی با حال و هوای طنز است که از گروه تاریخ و معارف رادیو تهران تقدیم مخاطبان می‌شود. وی با اشاره به بخش‌های مختلف این برنامه، می‌افزاید: یک راوی پژوهش مستند دوران پهلوی را می‌خواند. هر بار یک موضوع خاص انتخاب می‌شود؛ مثلا تاسیس ساواک، ساخت میدان آزادی، تغییر تقویم شمسی و… داستان خیلی ساده و روان مطرح می‌شود اما صدابردار در پخش اطلاعات مستند به‌عنوان شاهد مثال دچار مسأله است و این باعث می‌شود تا برنامه از فرم تکراری و یکنواخت بیرون بیاید و فضای مفرحی ایجاد کند. تهیه‌کننده سیلی در تاریخ با بیان ضرورت و اهمیت این برنامه عنوان می‌کند: مقابله با تطهیر رژیم پهلوی و تبیین ماهیت دیکتاتوری پهلوی اول و دوم از اهداف اصلی این برنامه است.
ورزش در گذرگاه تاریخ
سارا شمسایی‌نیا، تهیه‌کننده برنامه «محوطه گفتوگو» که از رادیو ورزش روانه آنتن می‌شود، عنوان می‌کند: در برنامه شنیدنی محوطه گفتوگو از رادیو ورزش به گوشه‌های پنهان تاریخ ورزش ایران خواهیم رفت. در این برنامه، کارشناسان و پیشکسوتان ورزش به بررسی عمیق نقش دربار و ساواک در ورزش دوران پهلوی می‌پردازند. شنوندگان با شنیدن این برنامه، از نزدیک شاهد خواهند بود که چگونه سیاست و قدرت، ورزش را تحت‌تاثیر قرار داده و به آن جهت داده بود. فساد در ورزش، نفوذ افراد خاص و دخالت‌های بیجا در تصمیم‌گیری‌ها از‌جمله مواردی است که در این برنامه به آنها پرداخته خواهد شد. وی می‌افزاید: همچنین کارشناسان به مقایسه وضعیت ورزش دوران پهلوی با امروز و به تحلیل اوج و فرود ورزش ایران در دوران معاصر خواهند پرداخت. این برنامه همه شب ساعت ۲۲ به مدت ۶۰ دقیقه از رادیو ورزش پخش می‌شود.
ایرانصدا با دو کتاب گویا
کتاب گویای «آخرین شاه؛ آخرین دربار» به دوران ۱۰ ساله پایانی رژیم پهلوی به روایت اسدالله‌خان علم می‌پردازد. این کتاب را می‌توان‌خلاصه‌ای ازدوره هفت جلدی یادداشت‌های اسدالله علم دانست؛شخصیتی که ازنزدیک‌ترین چهره‌های سیاسی نزد محمدرضا شاه پهلوی محسوب می‌شد. این کتاب گویا به تهیه‌کنندگی سیدعلی میرطالبی‌پور و روایت آرمان ضیایی و حسین قاسمی تولید شده است. کتاب گویای روز «رِ+۱»بازسازی نمایشی و مستندگونه براساس سه جلسه آخر شورای فرماندهی بزرگ ارتش و نیروهای امنیتی حکومت پهلوی در پایگاه کتاب گویا منتشر شد. جلسات شورای فرماندهان نیروهای مسلح پهلوی در تاریخ‌های ۲۵ دی، ۳ بهمن و ۹ بهمن ۱۳۵۷ برگزار شده است. تمامی محتوای این کتاب گویای نمایشی براساس واقعیت و حاصل پیاده‌سازی صداهای ضبط شده جلسات است که فرازهایی از صداهای اصلی نیز در این کتاب گویا برای استفاده مخاطبان منتشر شده است.
