آهنج: «برادرجان» شعاری نیست

 تعدادی از کارگردان‌ها هستند که به عنوان کارگردان‌های مناسبتی ساز تلویزیون شناخته و مطرح شده‌اند و بر همان اساس مدیران تلویزیون برای ساختن سریال‌هایی از این دست به سمت این تعداد کارگردان‌های مشخص می‌رفتند. این افراد با دستمایه قرار دادن مسائل مذهبی و ماورایی خود را در این ژانر مطرح کرده بودند. محمدرضا آهنج نیز یکی از این کارگردان‌ها است که قبلتر سریال ماورایی «ملکوت» را برای ماه رمضان کارگردانی کرده است. سریالی که به دنیای بعد از مرگ و برزخ و ارتباط بین افرادی از آن دنیا به این دنیا اختصاص داشت.

آهنج از آن دسته افرادی بود که بعد از «ملکوت» دیگر در آن ژانر هیچ سریالی نساخت و به همان یک کار بسنده کرد. اما او بعد از سالها دوباره با سریال «برادرجان» به تلویزیون و البته باکس رمضانی بازگشته است و این بار قصه‌ای درباره حق الناس و عدالت خواهی را روایت می‌کند. با آهنج درباره سریال «برادرجان»، لزوم ساخت سریال‌های مناسبتی و دوری‌اش از فضای تلویزیون به گفت‌وگو نشستیم.

** چند سالی است که در تلویزیون کم کار شدید. دلیل خاصی دارد یا اینکه شرایط کار کردن فراهم نبوده است؟

– در سال ۸۹ سریال «ملکوت» را برای ماه رمضان ساختم که از شبکه دو سیما پخش شد، این سریال که در ژانر ماورایی به تصویر کشیده شده بود، مخاطبان خوبی را با خود همراه کرد و در آن زمان بسیاری را تحت تاثیر خود قرار داد. بعد از آن سریال «آسمان من» را در سال ۹۴ ساختم که چند بار هم بازپخش شد، بعد از آن تا حالا همکاری دیگری با تلویزیون نداشتم.

** اغلب سریال‌هایی که برای ماه رمضان تولید می‌شوند، به مضامین مشخصی می‌پردازند که حالا یکی از آنها موضوع «حق الناس» است. فکر می‌کنید تا چند سال باید این موضوع دستمایه سریال‌های ماه رمضان باشد؟

– درونمایه اصلی این سریال بر اساس عدالت خواهی است و اگر از منظر هر شخصیتی به داستان نگاه کنیم، می‌بینیم که هر کدامشان به نوعی به دنبال حق خواهی و عدالت خواهی بودند و برای رسیدن به حق خود تلاش می‌کنند حال در این مسیر ممکن است حق دیگری را پایمال کنند و متوجه نباشند. برهمین اساس چاوش فکر می‌کند که باید حق خود را تحت هر شرایطی بگیرد در صورتیکه به این فکر نمی‌کند که با این کار حق دیگران را پایمال می‌کند. در هرحال امیدوارم توانسته باشیم «عدالت‌خواهی» را به خوبی روایت کرده و نشان مردم دهیم.

** در این چند سال اخیر سریال‌های مناسبتی تلویزیون از مناسبت‌های مورد نظر فاصله گرفته و در فضایی دیگر تعریف می‌شود. در کل موافق این سبک سریال سازی هستید؟

– معتقدم فضای سریال‌های مناسبتی نباید حتما در فضای مناسبت مورد نظر به تصویر کشیده شود. برای مثال هفته پایانی شهریور را مخصوص سریال‌های دفاع مقدسی می‌گذارند و در مناسبت‌های دیگری نیز به همین ترتیب عمل می‌شود. در صورتیکه می‌توانیم داستانی بین زوجینی که اختلافشان حل شده را در ماه محرم به تصویر بکشیم و خیلی هم تاثیرگذار باشد. البته این را نمی‌گویم که در مناسبت نوروز، سریالی با مضمون عزاداری پخش کنید، اما لااقل می‌توانیم در ساخت سریال‌ها ملزم به فضای موجود در مناسبت نباشیم و خود را موظف نکنیم تا حتما سریال ماه رمضان در فضای رمضانی ساخته شود.

** یکی دیگر از مسائلی که درباره سریال‌هایی با مضامین مذهبی مطرح می‌شود، این است که پرداختن به این دست موضوع‌ها مثل راه رفتن روی لبه تیغ است و همیشه این احتمال وجود دارد تا سازندگان پا را فراتر از آنچه هست گذاشته و در رساندن اصل موضوع به مخاطب دچار نقصان شوند.

– بله و به همین دلیل که مخاطبان ماه رمضان از آندسته مخاطبانی هستند که با دقت کافی تمام نکته‌ها را در ذهن می‌سپارند، ما هم تمام دغدغه‌مان این بود که در تولید و به تصویر کشیدن چنین مفاهیمی شعاری عمل نکنیم و بتوانیم در قالب درام و نمایش تاثیرگذار باشیم.

** به هر ترتیب نشان دادن آثار نمایشی در هر برهه‌ای باید با اتفاق‌های مهم اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی همان جامعه هماهنگ باشد و طوری نباشد که گویی در شهر دیگری این قصه در حال رخ دادن است و مخاطب حس کند سریال از فضای جامعه جداست.

– بله یکی از نکته‌هایی که از همان ابتدا در سریال رعایت کردیم همین بود. چراکه می‌خواستیم ارتباط خوبی با مخاطبمان برقرار کنیم و به همین خاطر قصه سریال را از فضای جامعه منفک ندیدیم و مسائل روز جامعه و دغدغه‌های معیشتی زندگی مردم را نیز در این سریال منعکس و جاری کردیم.

** همان ابتدا که طرح این سریال برای کارگردانی به شما پیشنهاد شد، قصه تا چه میزان برایتان اولویت داشت و همچنین عناصری که در پیشبرد این داستان مشارکت داشتند تا چه حد برایتان واقعی و قابل لمس بودند؟

– این سریال بحث حق الناس را نشان می‌دهد و نوشته جذاب و پر کشش و دراماتیکی است که توسط سعید نعمت اله به نگارش درآمده است. همیشه برای تولید سریال‌هایم بر این باورم که مردم دوست دارند آدم‌هایی از جنس خودشان را در سریال‌ها و فیلم‌ها ببینند و به نظرم برادرجان گزینه مناسبی برای این افراد است. ما در این سریال از همه قشر آدم داریم، مردهایی که در میدان میوه و تره بار کار می‌کنند و زندگی متوسطی دارند و افرادی که زندگی معمولی و مرفهی دارند، افرادی که به نان شب محتاجند و عده‌ای که غرق رفاه اقتصادی هستند و ما همه اینها را در کنار یکدیگر قرار دادیم. علاوه بر اینها نباید این را فراموش کرد که مردم ما قصه شنیدن را دوست دارند و باید گفت در هر شرایطی قصه خوب و نوع روایتش، جذابیت خود را دارد و می‌تواند مخاطبش را پیدا کرده و جذب کند.

** یکی از رکن‌های سریال «برادرجان» حضور علی نصیریان در نقش «کریم بوستان» است. نصیریان بعد از مدت‌ها دوری از تلویزیون و آخرین بازی درخشانش در سریال «میوه ممنوعه» به کارگردانی حسن فتحی که در رمضان سال ۸۶ پخش شد، کمتر در تلویزیون حاضر شد. چطور شد که برای شخصیت اصلی سریالتان از آقای نصیریان دعوت به همکاری کردید؟

– «کریم بوستان» شخصیت اول داستان ما است که در واقع رکن اصلی سریال است. بعد از ماه‌ها همکاری باید بگویم آنقدر آقای نصیریان با نقش خود عیاق شده‌ که نقش کریم بوستان در شخصیتش حلول کرده و با او همخوانی بسیاری دارد. زمانیکه از آقای نصیریان دعوت به همکاری کردیم، تنها پنج قسمت فیلم‌نامه در دست داشتیم. در ادامه آقای نصیریان در دو جلسه با من و آقای نعمت اله صحبت کرده و از آینده نقشش پرسید که سعید نعمت اله در این بخش سوال‌های وی را پاسخ داد و او هم حضور در این سریال را پذیرفت.

** برخی از نویسنده‌ها و کارگردان‌ها در همان مراحل اولیه تولید به بازیگر نقش اصلی و فرعی سریالشان فکرمی‌کنند و برخی نیز بر مبنای آن فرد و نوع بازی او نقش‌ را به نگارش درمی آورند. شما آقای نصیریان را از همان ابتدا برای نقش «کریم بوستان» انتخاب کرده بودید؟

– زمانی که فیلم نامه را در دست داشتیم درباره هیچ بازیگری صحبتی نشده بود و این جریانی که می‌فرمایید مصداق کلی ندارد. بعد از اینکه بازیگرها انتخاب شدند قطعا نویسنده بر اساس مختصات و مشخصات و توانایی که هر بازیگر داشت ادامه نقش را نوشت. اما اینکه بگویم این نقش از ابتدا برای آقای نصیریان نوشته شده بود درست نیست. آقای نصیریان بعد از سالها و با انگیزه بسیار به تلویزیون برگشته است و اینها همگی نقطه مثبت همکاری با او است. آقای نصیریان در ابتدا زیاد با گروه و حتی من آشنا نبود و متن قصه و طراحی درست شخصیت‌ها تنها چیزی بود که از همان روز اول به این کار دلگرمشان کرد.

** شما با نویسنده‌های بسیاری همکاری کردید اما برای اولین بار است که با سعید نعمت اله به عنوان طراح و نویسنده این سریال همکاری می‌کنید. نعمت اله تجربه نگارش سریال‌هایی برای ماه رمضان مثل زیر پای مادر، مادرانه، مدینه، جراحت را داشته است. از آنجایی که نوع قصه‌ها و دیالوگ‌های این نویسنده از سایرین متفاوت است، این همکاری برایتان چطور شکل گرفت؟

– من سالها پیش که آقای شفیعی کار هنری خود را آغاز کرد، تله فیلم «روزهای به هم ریخته» را با سعید نعمت اله کار کردم. به هر حال نعمت اله گویش و لحن متفاوتی در کارهایش دارد و این از امضای کارهایش به شمار می‌آید. درست است که آدم‌های قصه‌هایش شبیه به همه آدم‌های دور و اطراف ما هستند اما لحنی متفاوت دارند که این لحن و نوع صحبت کردنشان برای مخاطبین جذابیت دارد و از آنجایی که سعید نعمت اله تعصب خاصی روی لحن کاراکترهایش دارد، ما هم از حضور خودش حین تصویربرداری استفاده کردیم تا به لحنش وفادار بمانیم.

سریال «برادرجان» به کارگردانی محمدرضا آهنج و نویسندگی سعید نعمت اله و با بازی علی نصیریان، حسام منظور، کامران تفتی، جلیل فرجاد، سجاد افشاریان، سعید چنگیزیان، شیوا ابراهیمی، مارال فرجاد، آفرین عبیسی، محبوبه صادقی، نسیم ادبی، ندا جبرائیلی و … ملودرامی اجتماعی مذهبی است که محصول گروه فیلم و سریال شبکه سه سیما است و در ایام ماه رمضان هر شب از این شبکه تلویزیونی پخش می‌شود. قصه این سریال درباره حق‌الناس و عواقب آن است. «برادرجان» از داستانی پیچیده و رمزآلود برخوردار است که در هر قسمت مخاطب را با گره‌ای تازه مواجه می‌کند.