فرسودگی شغلی یا کارزَدگی در جدیدترین نشست سازمان جهانی بهداشت به عنوان یک بیماری شناخته شد که باید بیشتر با ابعادش آشنا شویم
سازمان جهانی بهداشت یک سال پس از توصیه‌های متعدد کارشناسان جهانی سلامت در کشورهای مختلف، فرسودگی شغلی را به فهرست خود در طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌های روانی اضافه کرد. در فهرست طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌های روانی (ICD) به این نکته اشاره شده که فرسودگی شغلی به طور خاص، پدیده‌ای در محیط کاری بوده و نباید برای توصیف تجربیات مشابه در دیگر زمینه‌های زندگی به کار برده شود. به گزارش ایسنا به نقل از دیلی میل، «طارق یاسارویچ»، سخنگوی سازمان جهانی بهداشت نیز اظهار کرده این نخستین باری است که فرسودگی شغلی به طور رسمی در این فهرست به رسمیت شناخته شده است. حالا سوال این‌جاست که چطور می‌توان فهمید واقعا در آستانه فرسودگی شغلی هستید یا فقط یک ماه پر چالش را در محیط کار پشت سر می‌گذارید؟
بررسی ابتلا به افسردگی شغلی با چند سوال
آیا احساس استرس شغلی زیادی دارید؟ آیا تمرکز بر انجام وظایف شغلی برایتان دشوار است و تعداد اشتباه هایتان زیاد شده است؟ آیا به تازگی به کارتان بدبین شده‌اید یا از شغل خود احساس رضایت و خشنودی نمی‌کنید؟ آیا عادت خواب شما تغییر کرده، مثلا بی‌خواب یا بدخواب شده‌اید یا کابوس زیاد می‌بینید؟ اگر پاسخ شما به بیشتر این سوالات مثبت باشد، ممکن است دچار فرسودگی شغلی شده باشید. فرسودگی شغلی نوع خاصی از استرس شغلی است که سبب ایجاد احساس خستگی عاطفی، روانی و جسمانی در فرد می‌شود و حالتی است که در آن انرژی و تمایل افراد برای انجام فعالیت‌های شغلی کاهش می‌یابد.
ابعاد فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی، مشکلی روان شناختی است که سه بعد اصلی دارد که عبارتند از:
۱- خستگی هیجانی یا احساسی: در این حالت، کارمند احساس فشار و استرس شغلی زیادی می‌کند، برای انجام وظایف شغلی خود بی انگیزه می شود و هیچ شور و اشتیاقی ندارد.
۲- مسخ شخصیت و بدبینی: در این حالت کارمند نه تنها احساس همدلی خود را نسبت به کار یا ارباب رجوع از دست می‌دهد، بلکه حتی به آن‌ها احساس منفی دارد. در نتیجه ممکن است با آن‌ها به شکل نادرستی برخورد کند، مثلا کارشان را ناقص انجام دهد.
۳- احساس ناکارآمد بودن: یک کارمند فرسوده معمولا احساس می‌کند توانایی و مهارت لازم برای انجام درست وظایف شغلی خود را از دست داده، در کار خویش رشد و پیشرفتی ندارد و به بیان ساده‌تر دارد در این شغل می‌پوسد.
مراحل پنج‌گانه فرسودگی شغلی
هیچ‌گاه کارکنان یک دفعه دچار فرسودگی شغلی نمی‌شوند و فرسوده شدن، مراحلی دارد که آگاهی از این مراحل کمک می‌کند از فرسوده شدن پیشگیری کنند:
۱- مرحله ماه عسل: در این مرحله کارمند از این‌که وارد کار جدید شده، خوشحال است و در برخورد با چالش‌ها و مشکلات شغلی، احساس شور و هیجان و حتی غرور می‌کند اما اگر این مشکلات شغلی ادامه پیدا کند و توان مقابله با آن‌ها را نداشته باشد، وارد مرحله بعدی می‌شود.
۲- مرحله کمبود سوخت: در این مرحله کارمند نوعی احساس مبهم خستگی و گیجی را تجربه می‌کند. نشانه‌های این مرحله عبارتند از: نارضایتی شغلی، کارایی نداشتن، اختلال در خواب و احساس خستگی.
۳- مرحله نشانه مزمن: در این مرحله نشانه‌های فیزیولوژیکی و جسمانی در فرد آشکار می‌شود. مانند: فرسودگی و بیماری جسمی، خشم و افسردگی.
۴- مرحله بحران: اگر نشانه‌های مرحله قبلی ادامه یابد، فرد احساس می‌کند به او ستم شده است و دچار شک و بدبینی به خود، شغل و آینده اش می‌شود. ممکن است دچار بیماری‌های جسمانی شدید مانند زخم معده، سردردهای مزمن، کم‌خوابی یا پرخوابی هم شود.
۵- مرحله بن‌بست: در این مرحله، فشار و استرس ناشی از کار، باعث تمام شدن انرژی فرد می‌شود و کارمند احساس می‌کند دیگر نمی‌تواند محیط کاری خویش را تحمل کند. احتمال ترک شغل در این مرحله بسیار زیاد است.
درمان فرسودگی شغلی
برای درمان فرسودگی شغلی، ابتدا باید علت اصلی که سبب فرسودگی شغلی در فرد شده، شناسایی شود تا متناسب با آن، فرد بتواند راهکاری برای غلبه بر آن بیابد. بهتر است در این موقعیت به روان شناس صنعتی و سازمانی مراجعه کنید. متناسب با علت فرسودگی، دامنه وسیعی از راهکارها مانند روان درمانی برای تغییر نگرش‌های منفی و سازگاری با محیط کار، آموزش مهارت‌های ارتباطی و شغلی، دارودرمانی یا تصمیم به ترک شغل وجود دارد. در این بین، رایج‌ترین سوال از روان‌شناس‌ها این است که چه زمانی باید شغل‌مان را عوض کنیم؟
چه موقع کار خویش را ترک کنیم؟
افرادی که دچار فرسودگی شغلی شده‌اند، روزها و حتی سال‌ها را در آرزوی ترک شغل خود سپری می‌کنند اما خیلی از آن‌ها تا بازنشستگی در شغل خویش می‌مانند و زجر می‌کشند. پاسخ به پرسش‌های زیر می‌تواند کمک کند تا تصمیم‌گیری برای ترک شغل برایتان آسان‌تر شود.
آیا شغل شما با شخصیت، ارزش‌ها، اهداف و علایق شخصی شما سازگار است؟
آیا امکان ارتقا و پیشرفت شغلی وجود دارد و شما خودتان را جزو اعضای ارشد سازمان می‌بینید؟
آیا احساس می‌کنید شغل‌تان به شما کمک می‌کند تا با بالاترین توانایی و خلاقیت خود کار کنید؟
فرسودگی شغلی چه هزینه‌ای برای سلامت، آسایش و رفاه شما و خانواده‌تان به همراه دارد؟
پس از پاسخ به سوالات، اگر به این نتیجه رسیدید که ترک شغل بهترین تصمیم برای شماست، چند توصیه داریم.
رزومه خود را به‌روز و در سایت‌های کاریابی مختلف ثبت نام کنید.
از فرستادن رزومه خود برای سازمان های مختلف و رد شدن نترسید.
اگر شغل جدید، نیاز به مهارت خاصی دارد بهتر است دوره‌های آموزشی لازم را بگذرانید.
به این نکته هم توجه داشته باشید که در نهایت با توجه به شرایط اقتصادی، ترک شغل به راحتی امکان پذیر نیست و باید صبور باشید تا بتوانید شغل مورد علاقه خود را پیدا و سپس تصمیم به ترک شغل فعلی‌تان بگیرید.
