درد شست پا علت‌های مختلفی دارد. یکی از این علت‌ها مربوط به مفصل متاتارسوفارنژیال (MTP) است که انگشت شست را به پا متصل می‌کند.
درد مفصل شست پا در نتیجه بیماری‌هایی از جمله آرتروز، آسیب دیدگی و برآمدگی انگشت شست پا به وجود می‌آید. این درد می‌تواند در فعالیت‌های روزمره همانند پیاده روی اختلال ایجاد کند.
مفصل متاتارسوفارنژیال (MTP) انگشت شست را به پا متصل می‌کند. این مفصل برای حمایت از بدن و به حرکت در آوردن شست پا بسیار حیاتی است و این امکان را برای پنجه پا فراهم می‌آورد تا به راحتی جمع و باز شود. هنگام پیاده روی یا دویدن به فرد کمک می‌کند که به سمت جلو حرکت کند.
بیماری‌هایی که بر مفصل متاتارسوفارنژیال MTP اثر می‌گذارد می‌تواند سبب درد و ورم اطراف انگشت شست پا شود. درد در این مفصل حرکت در این ناحیه را محدود کرده و از توانایی فرد برای پیاده روی می‌کاهد. در این مقاله تعدادی از علت‌های درد مفصل انگشت پا و نحوه درمان آن را توضیح خواهیم داد.
دلایل درد
علت درد شست پا به ویژه درد مفصل ممکن است شامل موارد زیر شود:
آرتروز
آرتروز یکی از انواع التهاب مفصل است که در صورت ضعیف شدن غضروف‌ها در مفاصل رخ می‌دهد. هنگامی که آرتروز در پا اتفاق می‌افتد معمولا بر مفصل MTP در انتهای انگشت شست اثر می‌گذارد.
با گذشت زمان آرتروز در مفصل شست پا موجب فرسودگی و تضعیف غضروف شده و استخوان‌ها به یکدیگر ساییده می‌شوند. ساییدگی و اصطکاک پیوسته سبب درد مفصل شست و التهاب شده که راه رفتن را کمی با چالش و دشواری مواجه می‌سازد. برآمدگی‌های استخوانی به نام bone spurs نیز ممکن است بوجود آیند. این مشکل و آرتروز سبب بیرون زدگی استخوان شست می‌شوند و سبب محدود شدن حرکت انگشت شست می‌شود. این حالت یکی از عوامل بروز درد شست پا است.
نقرس
نقرس نوع دیگری از آرتروز است. این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که اسید اوریک در مفاصل تشکیل کریستال می‌دهد. اسید اوریک ماده زائدی است که قبل از عبور از کلیه‌ها و خروج از بدن به عنوان ادرار، از جریان خون نیز عبور می‌کند.
سطح بالای اسید اوریک می‌تواند منجر به کریستالی شده و تشکیل رسوبات کوچک شود. هنگامی که این اتفاق در مفصل می‌افتد، می‌تواند خیلی دردناک باشد. در بسیاری از موارد، علائم اولیه نقرس در مفصل شست پا آشکار می‌شود، درست همانجایی که سبب درد‌های شدید و تورم می‌شود. بر این اساس یکی از دلایل علت درد شست پا می‌تواند نقرس باشد.
نقرس نیز ممکن است به سایر بخش‌های بدن گسترش پیدا کند. با گذشت زمان می‌تواند سبب ایجاد برآمدگی و توده‌هایی زیر پوست شود.
آسیب دیدگی در انگشتان پا
جراحات بسیاری می‌توانند انگشت شست پا را تحت تاثیر قرار دهند؛ و سبب درد در مفصل شست پا شوند. استفاده بیش از حد از آن می‌تواند سبب مو برداشتن یا یک ترک کوچک در استخوان شود که حاصل از نیروی تکرار شونده ایجاد می‌شود. رگ به رگ شدن یکی از دیگر علل شایع درد مفصل شست پا است. رگ به رگ شدن یا در رفتگی زمانی رخ می‌دهد که رباط‌های شست پا، پاره شده یا کشیده شوند.
در بعضی موارد این ممکن است به علت آسیب ناشی از مدل کلاغی راه رفتن باشد که به دلیل فشار بیش از حد روی انگشت شست پا ایجاد می‌شود. این آسیب دیدگی‌ها می‌تواند سبب تورم و درد شست پا شود.
انحراف انگشت شست پا (Bunion)
انحراف شست پا یا بونیون یک توده استخوانی است که به آن قوز شست پا و کجی شست هم می‌گویند که در امتداد قسمت داخلی مفصل MTP ایجاد می‌شود. این بر آمدگی موجب تورم اطراف و درد شست پا می‌شود.
برخی مواقع نیز می‌تواند منجر به سفتی و محدودیت انعطاف پذیری پا شود. گاهی اوقات شست ممکن است شروع به پیش روی در انگشت دوم کند که در این صورت تغییر شکل هالوس والگوس (hallux valgus) نامیده می‌شود. این وضعیت ممکن است ناشی از پوشیدن انواع خاصی از کفش‌ها یا حتی کفش پیاده روی باشند.
انحراف انگشت شست می‌تواند برای هر فردی اتفاق بیفتد، اما در افرادی که کفش‌هایی نوک تیز و بسته می‌پوشند بیشتر رخ می‌دهد. بسیاری از افرادی که از این کفش استفاده می‌کنند از درد انگشت شست پا گلایه می‌کنند.
سزاموئیدیتیت (Sesamoiditis)
سزاموئیدیت التهاب در استخوان‌های سزاموئید و اطراف تاندون ناشی از استفاده بیش از حد از انگشت شست است. استخوان سزائومید در پا زیر مفصل MTP قرار دارد. تاندون‌ها به این استخوان‌ها متصل می‌شوند و حرکت در این ناحیه را تامین می‌کنند. سزاموئیدیت در پا می‌تواند سبب درد در شست پا شود. همچنین منجر به تورم، کبودی یا مشکل در حرکت دادن شست شود.
تشخیص درد شست پا
برای تعیین علت دقیق درد مفصل شست پا، یک معاینه فیزیکی که توسط پزشک انجام می‌شود نیاز است، همچنین از شخص درباره علائم، سبک زندگی، دارو و آسیب دیدگی‌های اخیر سوالاتی را مطرح می‌کند.
پزشک ممکن است انعطاف پذیری انگشت پا را به کمک خم کردن آن به سمت بالا و پایین تست کند. همچنین به دنبال شواهدی از انحراف استخوان و تورم در این ناحیه است تا بتواند علت درد شست پا را تشخیص دهد. در نهایت، پزشک نقاط حساس پا و پوست را برای وجود هر گونه زخمی بررسی خواهد کرد.
در برخی از موارد ممکن است لازم به عکس رادیولوژی از شست پا باشد. این تصویر برداری به پزشک کمک می‌کند تا محل و میزان آسیب یا هر نوع تغییر شکل را ارزیابی کند. بسته به علت اصلی درد، شاید نیاز باشد آزمایش‌های بیشتری انجام شود. به عنوان مثال آزمایش خون می‌تواند سطح اسید اوریک در جریان خون را اندازه گیری کند تا به تشخیص نقرس کمک کند.
درمان درد مفصل شست پا
نوع درمان کاملا وابسته به علت درد مفصل شست پا است. در بسیاری از موارد پزشکان یک مسکن درد مانند دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی را تجویز می‌کنند. همچنین این دارو‌ها به کاهش تورم در ناحیه دردناک نیز کمک می‌کنند. به ندرت این احتمال وجود دارد که یک پزشک دارو‌های کورتون را برای کاهش التهاب توصیه کند.
ایجاد تغییرات در سبک زندگی نیز ممکن است ضروری باشد. برای مثال، جهت درمان بیرون زدگی شست پا از شخص در خواست می‌شود تا کفش‌های طبی به پا کند. پوشیدن کفش‌هایی با نوک گرد و داشتن فضایی اضافی در جلو نیز گزینه خوبی برای افراد مبتلا به عارضه درد مفصل شست پا است.
در صورتی که آسیب دیدگی ناشی از فعالیت خاصی باشد بهتر است از انجام آن ورزش یا فعالیت تا زمان بهبود آسیب دیدگی خود داری کرد. به عنوان مثال برای درمان انگشت انحرافی پا احتمالا از ورزشی که موجب آسیب دیدگی آن می‌شود تا زمان بهبود کامل باید خود داری نمایید.
در برخی موارد نیز کاهش وزن برای کاهش فشار روی انگشت ضروری است تا از درد انگشت شست پا را کم کند. درمان‌های دیگر ممکن است برای بیماری‌های خاصی همانند آرتروز و نقرس لازم باشند. فیزیوتراپی نیز به افرادی که دچار التهاب مفصل شده اند، کمک می‌کند و تا حدودی این مکل را کنترل می‌کند. در موارد نادر نیز لازم است که جراحی انجام شود مثلا برای برداشتن بر آمدگی انگشت شست یا ترمیم مفصل.
درمان خانگی کاهش درد انگشت شست پا
قرار دادن بسته یخ روی انگشت شست پا می‌تواند درد را تا حدی آرام کند. استفاده از مسکن‌های معمولی که در صورت لزوم باعث آرام‌تر شدن درد انگشست شست پا می‌شوند. همچنین ضروری است از کفش مناسب استفاده شود.
پیشگیری از درد مفصل شست پا
تعدادی از راهنمایی‌ها جهت پیشگیری از درد مفصل شست پا عبارتند از:
- کنترل وزن ایده آل
- انجام تمرین ورزشی منظم، اما بدون فشار اضافی روی مفصل MTP
- اجتناب از پوشیدن کفش‌های تنگ به ویژه نوک تیز
- به پا کردن کفش و صندل مناسب به هنگام آسیب دیدگی و کفش ایمنی در انباری
چه زمانی باید به ملاقات یک پزشک بروید
در مواردی که درد شست پا خفیف است و در طی زمان بهبود می‌یابد اغلب نیازی به مراجعه به پزشک نیست. بسیاری از رگ به رگ شدن‌ها با یک دوره استراحت بهتر می‌شوند.
با این حال، اگر علائم پس از ۳ روز بهبود نیافت، بهترین کار مراجعه به پزشک است، زیرا این درد می‌تواند نشان دهنده مشکلات جدی تری باشد. همچنین در صورتی که درد شدید یا ناگهانی و بدون علت است باید به ملاقات یک پزشک بروید.
کلام آخر
درد مفصل انگشت شست پا می‌تواند بر اثر یک ضربه، بیماری مزمن یا فشار شدید به وجود آمده باشد که به مرور زمان ایجاد شده است. در اکثر موارد علت ایجاد کننده به سادگی قابل درمان است.
برخی از آسیب دیدگی‌ها را می‌توان با استراحت و مسکن درمان کرد. با این وجود، بعضی از بیماری‌های مانند آرتروز نیازمند راه حل‌های بلند مدت هستند.
با ایجاد تغییراتی ساده در سبک زندگی می‌توان خطر آسیب دیدگی‌ها احتمالی و درد مفصل شست پا را کاهش داد، تغییراتی نظیر به پا کردن کفش مناسب.
هر فردی که از درد مفصل شست پا رنج می‌برد و این درد در طی زمان بد‌تر می‌شود یا از بین نمی‌رود باید به پزشک متخصص مراجعه کند.
