گروه سینمای ایران، هادی اعتمادی مجد: اینکه فیلمی ایرانی درباره یک آسایشگاه جذامیان چطور می تواند در مورد ویروس کرونا برای ما جنبه های آگاهی بخش و هشدار دهنده را بیاموزد، دستمایه مطلبی در نشریه گاردین شده تا به فیلم مستند «خانه سیاه است» ساخته فروغ فرخزاد در پاییز ۱۳۴۱ بپردازد.
به گزارش بانی فیلم، ژوبین بِخرد در گاردین نوشت: «خانه سیاه است» یک مستند شاعرانه کلاسیک است که سال ۱۹۶۲ در مورد انزوای اجتماعی و بیماری ها و تأثیرات نامتناسب آنها بر قشر محروم جامعه ساخته شد. در پاییز سال ۱۹۶۲ ، فروغ فرخزاد، شاعر مشهور ایرانی، اولین و آخرین فیلم خود را ساخت. فیلم «خانه سیاه است» که مستندی درباره اعضای یک آسایشگاه جذامیان در نزدیکی شهر تبریز در شمال غربی ایران است، در دوران پیشگامی سینما و ادبیات موج نوی ایران ساخته شد که اکنون با لفظ کلاسیک از آن یاد می شود،. این فیلم علی رغم اینکه تقریباً ۶۰ سال پیش با تمرکز روی گروه کوچکی از افراد که از یک بیماری خاص رنج می برند، فیلمبرداری شده است، اما در عصر بیماری همه گیر کورونا ابعاد و کارکرد جدیدی پیدا کرده است. این فیلم نه تنها در مورد وضع فعلی ایران، بلکه صرف نظر از موقعیت جغرافیایی، برای افراد فرو رفته در انزوا و درگیر با این بیماری در تمام جهان نیاز به بازتعریف و نگاه دوباره دارد.
فیلم کوتاه فرخزاد نیاز به چیزی جز تماشای صرف دارد. ابراهیم گلستان، تهیه کننده این فیلم در این باره نظرات صریحی دارد. او می گوید: «در این کادر، تصویری از زشتی ظاهر می شود؛ تصویری از درد که هیچ انسان دلسوزی نباید از آن چشم پوشی کند». این احساسات شعر شاعر مشهور شیراز، سعدی را تکرار می کند که در قرن سیزدهم سروده:«تو کز محنت دیگران بی غمی/ نشاید که نامت نهند آدمی».
گلستان در پیشگفتار خود می گوید که انگیزه و امید فیلم «پاک کردن این زشتی ها و رهایی قربانیان است».
فیلم «خانه سیاه است» اما کمی پیچیده تر از این است. به گفته نسرین رحیمیه ، استاد ادبیات تطبیقی در دانشگاه کالیفرنیا ، فروغ فرخزاد فقید در بخشی از مصاحبه اش با برناردو برتولوچی به او می گوید: «او آسایشگاه جذامیان را به عنوان نمونه یا الگویی از دنیایی دیده که در چارچوب بیماری ها ، مشکلات و فقرهایش زندانی است». رحیمیه اظهار داشت: «زندگی در آسایشگاه جذامیان به طور کلی استعاره برای زندگی است».
رکسانا ورزی استاد مردم شناسی و فیلم در دانشگاه کالیفرنیا معتقد است این فیلم را می توان به عنوان استعاره ای برای سیاستهای سرکوبگرانه اجتماعی شاه و نقد عملکرد دین در آن زمان مد نظر قرار داد.
به گزارش بانی فیلم، مستند «خانه سیاه است» در پاییز ۱۳۴۱ در پی دیدار فروغ فرخزاد از آسایشگاه جذامیان بابا باغی تبریز ساخته شد. این فیلم که به سفارش جمعیت کمک به جذامیان در استودیو فیلم گلستان ساخته شد، جایزه بهترین فیلم مستند همان سال را در فستیوال فیلم آلمان غربی از آن خود کرد. این فیلم برای اولین بار در بهمن ۱۳۴۱ در کانون فیلم ایران با حضور ابراهیم گلستان و فروغ فرخزاد به نمایش درآمد.
