یکی از اتفاقات عجیب چند وقت اخیر فوتبال ایران محرومیت عیسی آل‌کثیر مهاجم پرسپولیس به خاطر شادی پس از گلش مقابل پاختاکور است. مهاجم سرخ‌ها ۳ ساعت مانده به شروع بازی نیمه‌نهایی با جریمه‌ای فوق سنگین مواجه شد. ۶ ماه محرومیت و ۱۰ هزار دلار جریمه. از زمان اعلام حکم بسیاری از کارشناسان حقوقی نسبت به آن موضع‌گیری کردند. خیلی‌ها از نفوذ سعودی‌ها در ای‌اف‌سی گفتند و برخی دیگر حرکت آل‌کثیر را مستحق مجازات دانستند.
آنچه در این میان ناگفته باقی مانده بررسی تخصصی ابعاد ماجرا و شکل فرجام‌خواهی پرسپولیس و شانس آل‌کثیر برای بازگشت به میادین و فرار از محرومیت است. به همین دلیل سراغ دکتر مرتضی زهرایی وکیل پایه یک دادگستری که در زمینه حقوق بین‌الملل دارای مدرک دکترای تخصصی است، رفتیم. گفت‌وگو با ایشان از این جهت بود که دکتر زهرایی سابقه‌ای طولانی در زمینه مسائل حقوقی و دعاوی بین‌المللی از جمله پرونده‌های ورزشی دارد.
به نظر شما از حیث حقوقی آیا محرومیت مهاجم پرسپولیس صحیح بوده و آیا می‌توان نسبت به آن اعتراض کرد؟
در خصوص ابعاد حقوقی این حکم می‌توان از دو جنبه رویه‌ای و ماهوی به موضوع توجه کرد. من ابتدا به ابعاد رویه‌ای و شکلی می‌پردازم و در ادامه به برخی جنبه‌های ماهوی اشاره خواهم کرد. البته لازم به ذکر است با توجه به اینکه هنوز مبانی و استدلال‌های تصمیم AFC منتشر نشده است قطعا نمی‌توان اظهارنظر دقیق و جامعی ارایه کرد. با این حال، من تلاش می‌کنم برخی از ابعاد موضوع را صرفا براساس اطلاعاتی که فعلا در اختیار عموم قرار دارد، تشریح کنم.
اعتراض به تصمیم صادره توسط کمیته انضباطی و اخلاقی کنفدراسیون از چه روندی پیروی می‌کند؟
در این رابطه باید خاطرنشان کرد که اگرچه اعتراض یا به بیان حقوقی‌تر درخواست تجدیدنظر در تصمیمات صادره توسط کمیته از روندی واحد پیروی می‌کند، نوع تصمیم صادره توسط کمیته می‌تواند تغییراتی در این روند ایجاد کند.
آیا می‌توانید در این زمینه توضیحات بیشتری ارایه دهید؟
به موجب مواد ۱۱۰ و ۱۱۱ قواعد انضباطی و اخلاقی کنفدراسیون فوتبال آسیا، آرای صادره توسط کمیته انضباطی و اخلاقی کنفدراسیون به دو شکل صادر می‌شوند: اول آرایی که ما آن را «آرای کامل» نام نهاده‌ایم و شامل ترکیب اعضای کمیته، نام طرف‌های اختلاف، خلاصه‌ای از شرح وقایع، مبانی تصمیم اعم از مبانی حقوقی، مفاد تصمیم و اعلان راه‌های پیش رو برای تجدیدنظر می‌شود. در مقابل این قبیل تصمیمات کامل، آرایی نیز وجود دارند که تنها به بیان مفاد تصمیم اتخاذ شده توسط کمیته می‌پردازند و فاقد سایر موارد فوق از جمله مبانی حقوقی و قانونی رای هستند.
در رابطه با این دسته از آرا که رای صادره در رابطه با بازیکن محبوب کشورمان، عیسی آل‌کثیر نیز ذیل همین دسته قرار می‌گیرد، روند اعتراض با درخواست ارایه مبانی تصمیم یا به بیان بهتر ارایه رای کامل آغاز می‌شود. مهلت درخواست ارایه مبانی تصمیم ۱۰ روز پس از دریافت تصمیم اولیه است. در رابطه با این درخواست دو نکته مهم نیز باید همواره مدنظر قرار گیرد: اول آنکه درخواست ارایه مبانی، تنها در رابطه با تصمیمات مالی موجب تعلیق اجرای آن خواهد شد و در صورت عدم درخواست مبانی تصمیم طی مهلت تعیین شده، امکان اعتراض به رای صادره را منتفی خواهد کرد. این مساله علاوه بر بند ۱ ماده ۱۱۱ ذیل بند ۲ ماده ۱۲۲ نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
بدین ترتیب، مرحله اول اعتراض به تصمیم صادره درخواست مبانی آن است؛ پس از آن چه باید کرد؟
دقیقا! پس از دریافت مبانی تصمیم تجدیدنظرخواه ۳ روز فرصت خواهدداشت تا قصد خود مبنی بر ثبت درخواست تجدیدنظر را به کمیته اطلاع دهد. پس از آن نیز ۵ روز دیگر زمان خواهد داشت تا درخواست یا لایحه تجدیدنظر خود را به همراه شواهد و مدارک مربوطه به کمیته ارایه دهد. تجدیدنظرخواه همچنین موظف است طی این ۵ روز هزینه‌ای به مبلغ ۱٫۰۰۰ دلار را نیز به عنوان هزینه تجدیدنظر به حساب کنفدراسیون واریز کند. عدم رعایت این موارد موجب رد درخواست تجدیدنظر خواهد شد.
به نظر شما عیسی آل‌کثیر در اعتراض به مبانی رویه‌ای تصمیم صادره چه راه‌هایی پیش‌‌رو خواهد داشت؟
همان طورکه پیش‌تر اشاره شد تا زمان انتشار مبانی تصمیم، نمی‌توان در این رابطه نظری قطعی داد با این‌حال به نظر می‌رسد این اقدام کنفدراسیون از دو جنبه رویه‌ای اقدامی شکننده باشد. اول به موجب ماده ۹۵ تمامی اشخاصی که نزد کمیته حاضر می‌شوند از حقی برخوردارند که در ادبیات حقوقی از آن به «حق بر شنیده شدن» تعبیر می‌شود. به موجب این حق که یکی از مبنایی‌ترین اصول حقوقی است، مراجع رسیدگی‌کننده موظفند به اشخاص فرصت کافی برای ارایه دلایل و شواهد خود ارایه دهند. در قواعد انضباطی کنفدراسیون، حق دسترسی به پرونده، ارایه استدلال‌ها، درخواست ارایه مدرک و دریافت تصمیمی مستدل در زمره جنبه‌های این حق بر شمرده شده است.
در پرتو تعجیل بسیار زیاد کمیته انضباطی کنفدراسیون در اتخاذ تصمیم در رابطه با شادی پس از گل آقای آل‌کثیر به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین مبانی اعتراض به تصمیم صادره، عدم رعایت حق بر شنیده‌شدن ایشان باشد. دومین مبنای رویه‌ای اعتراض به تصمیم صادره نیز بی‌ارتباط با نقض حق بر شنیده شدن نیست. در این زمینه به موجب ماده ۱۲۰ دبیرخانه کنفدراسیون موظف است، آغاز رسیدگی‌های انضباطی علیه اشخاص را به اطلاع آنان رسانده، پس از اتمام تحقیقات، اتهامات مطروحه علیه آنان را به همراه مستندات پرونده برای آنان ارسال کرده و به آنان فرصت دفاع از خود بدهد. مجددا در پرتو تعجیل بسیار زیاد کنفدراسیون، مشخص نیست که این مقرره تا چه میزان رعایت شده است.
از نظر مسائل ماهوی پرونده به چه صورت می‌توان به این رای اعتراض کرد؟
از بعد ماهوی قضیه لازم به توضیح است که حکم صادره از سوی AFC با استناد به بند ۱ از ماده ۵۸ «مقررات انضباطی و اخلاق AFC» صادر شده است. بر مبنای ماده مذکور هر شخصی که مرتکب رفتار یا عملی موهن، تبعیض‌آمیز یا ترذیلی نسبت به شخص یا گروهی از اشخاص شود به حداقل ۶ ماه محرومیت و ۱۰ هزار دلار جریمه نقدی محکوم خواهد شد. اوصاف موهن، تبعیض‌آمیز یا ترذیلی نیز ابعاد مختلفی مانند نژاد، رنگ پوست، جنسیت، زبان، دین، عقاید سیاسی، ملیت و… را شامل می‌شود. در واقع به نظر می‌رسد AFC بر این عقیده بوده که حرکات عیسی آل‌کثیر به ویژه کشیدن گوشه چشمانش با دست که تداعی‌کننده حالت چشم‌های کشورهای آسیای شرقی و نیز غالب ازبک‌هاست و به نوعی توهین به این نژاد یا تمسخر آنهاست. در نتیجه، هسته اصلی این ماده این است که رفتار یا گفتاری که فرد متخلف که در این پرونده عیسی آل‌کثیر است، بتواند مصداق یکی از اعمال «توهین‌آمیز، تبعیض‌آمیز یا ترذیلی» مذکور در ماده ۵۸.۱ قرار گیرد.
این مساله چگونه احراز می‌شود؟
اصولا در عالم حقوق، تشخیص این قبیل مسائل بر مبنای عرف و اوضاع و احوال خاص هر پرونده است و قاضی یا دآور با توجه به اوضاع و احوال عینی تلاش می‌کند تا اوصاف مذکور را احراز کند. به عنوان مثال اگر یک رفتار یا گفتار در یک کشور خاص یا در میان یک گروه خاص صورت گیرد ممکن است کاملا عادی تلقی شود، در حالی که همان رفتار در کشوری دیگر یا در موقعیت دیگری می‌تواند کاملا توهین‌آمیز قلمداد شود. در واقع عوامل فرهنگی، جغرافیایی، زبانی و … تاثیر زیادی در اثبات توهین‌آمیز یا تبعیض‌آمیز بودن یک عمل دارند. در خصوص حرکت صورت‌گرفته از سوی عیسی آل‌کثیر نیز باید به این مساله توجه شود که اولا آیا نفس حرکات صورت‌گرفته از سوی ایشان به طور کلی مصداق یکی از اعمال توهین‌آمیز، تبعیض‌آمیز یا ترذیلی به شمار می‌آید؟ و ثانیا آیا در اوضاع و احوال خاصی که این رفتار در آن صادر شده نیز همچنان می‌توان چنین اوصافی را صادق دانست؟
با توجه به اینکه به گفته عیسی آل‌کثیر همچنین مسوولان تیم پرسپولیس، این بازیکن به هیچ وجه قصد توهین نداشته است،آیا همچنان می‌توان او را متخلف دانست؟
به لحاظ حقوقی و تفسیری که از بند ۱ ماده ۵۸ به نظر می‌رسد «وجود یا فقدان قصد» توهین یا تبعیض تاثیری در وقوع تخلف ندارد. به عبارت دیگر حتی اگر یک بازیکن کاملا از روی بی‌اطلاعی حرکتی را انجام دهد که آن حرکت در اوضاع و احوال خاص آن پرونده، توهین‌آمیز قلمداد شود، اثبات بی‌اطلاعی یا فقدان قصد در آن بازیکن اهمیتی ندارد و او همچنان به نقض ماده ۵۸ محکوم خواهد شد. این امر در چند پرونده در رویه دیوان داوری ورزش نیز به طور صریح تایید شده است. البته وجود قصد توهین یا تبعیض یا فقدان آن می‌تواند در تشدید یا تخفیف مجازات موثر باشد که البته در خصوص عیسی آل‌کثیر حداقل مجازات اعمال شده است.
در نهایت با تمام این توضیحات به نظر شما امیدی به موفقیت اعتراض به این حکم وجود دارد؟
همان طورکه در مقدمه هم اشاره کردم در شرایط فعلی و با توجه به اینکه اطلاعات دقیقی از مکاتبات میان تیم پرسپولیس و AFC و نیز مبانی و استدلال‌های مذکور در رای AFC در دست نیست به واقع نمی‌توانم به لحاظ حقوقی پاسخ دقیقی به سوال شما بدهم. لکن همان‌طورکه عرض کردم در خصوص نفس توهین‌آمیز یا تبعیض‌آمیز بودن حرکات عیسی آل‌کثیر می‌توان با توجه به اوضاع و احوال پرونده استدلال‌ها و تفسیر‌های مختلفی ارایه کرد که می‌تواند موجب شکستن رای AFC نزد کمیته استیناف و متعاقبا نزد دیوان داوری ورزش شود. بنابراین به نظر من در حال حاضر مهم‌ترین مساله این است که مسوولان تیم پرسپولیس در مهلت قانونی درخواست کنند تا مبانی رای AFC در اختیارشان قرار گیرد و بر اساس مبانی مذکور ظرف ۵ روز فرصت خواهند داشت تا اعتراض خود را نزد کمیته استیناف AFC مطرح کنند. در این صورت می‌توان در خصوص جزییات استدلال‌ها و استراتژی حقوقی دفاع در این پرونده بحث و بررسی کرد.
در حال حاضر مهم‌ترین مساله این است که مسوولان تیم پرسپولیس در مهلت قانونی درخواست کنند تا مبانی رای AFC در اختیارشان قرار گیرد و براساس مبانی مذکور ظرف ۵ روز فرصت خواهند داشت تا اعتراض خود را نزد کمیته استیناف AFC مطرح کنند.
