گویی جنگی در میان است؛ جنگی میان زندگی ازهم‌پاشیده و زندگی آینده. برای زندگی دوباره باید خرج کرد و برای زندگی ازهم‌پاشیده، بیشتر! شاید هم خرج زندگی ازهم‌پاشیده آن‌قدر زیاد باشد که به تشکیل زندگی دوباره نتوانند فکر کنند. در این قاعده، حبس هم خیلی دور نیست؛ قسط سر ماهشان را که پرداخت نکنند، پایشان به زندان هم باز می‌شود.
برای آن‌ها مهر اول، تبدیل به جنگ آخر شده است. در طول زندگی مشترک کوتاه یا بلندشان جنگ کم نداشته‌اند تا اینکه به جدایی رسیده‌اند و همه جنگ‌هایشان به پایان رسیده، اما جنگی دراین‌میان مانده است؛ جنگ بر سر مهریه، جنگی نیست که یک ماه و چند ماه و یک‌سال و چندسال به درازا بکشد. سال‌ها بعد از زندگی ازهم‌پاشیده هم این جنگ باقی می‌ماند.
البته هستند کسانی که وسط این جنگ، بده‌بستان‌هایی کرده‌اند تا به قول خودشان از مهریه برای همیشه خلاص شوند. مردی دختر هشت‌ساله‌اش را به مادرش بخشید، درازای بخشش مهریه ازسوی همسر سابقش. دیگری حق طلاق را داد تا همسرش مهریه‌اش را بخشید.
صدای اعتراض تا پشت دیوار‌های بهارستان
اما کسانی که راه جدایی را با حساب‌وکتاب مهریه در پیش گرفته‌اند، وضعشان این روز‌ها خوب نیست. صدای اعتراضشان را بلند کرده و تا پشت دیوار‌های بهارستان هم برده‌اند تا به گوش مجلسی‌ها برسانند. مقابل مجلس اعتراض کردند از مهریه‌هایی که به نرخ روز است و عده‌ای را یا سال‌ها با جیب خالی نگه می‌دارد یا بار مالی‌اش آن‌قدر است که برای پرداخت‌نکردنش، باید حبس بکشند. حرفشان یکی است، اعتراض به نرخ سکه و قانون مهریه که هرچند گفته می‌شود به‌خاطر کل مهریه و درخواست یک‌جا پرداخت‌شدن آن، کسی زندانی نمی‌شود، اگر اقساط آن به تعویق بیفتد، زن می‌تواند حکم جلب و زندانی‌کردن مردی را که قسط مهریه را پرداخت نکرده، به‌عنوان محکوم مالی، بگیرد.
وقتی با یکی از محکومان مهریه هم‌کلام شدیم، می‌گفت از رهن خانه اجاره‌ای‌اش، حساب بانکی‌اش، حتی ارث پدری و مدارک دانشگاهی‌اش که بلوکه شده است و در عمل نه برای گذران زندگی، نه راه‌انداختن کسب‌وکار و نه تشکیل دوباره زندگی، هیچ مالی ندارد. می‌گفت مهریه، فلجش کرده، آن‌چنان‌که در دهه ۲۰ زندگی، به‌جای داشتن کانون خانواده، دنبال جنگ با زنده‌ماندن و زندان‌نرفتن از زیر بار اقساط مهریه است.
مرز‌هایی که سکه درنوردید و مهریه‌هایی که نجومی شدند
تا همین اواخر وقتی صحبت از ۱۴ سکه برای مهریه دختری می‌شد، این تعداد سکه، نشان و نمادی از کم‌توقعی عروس و خوش‌اقبالی داماد بود، با قیمت سکه‌ای که تا همین سه‌سال پیش در سال ۹۶ یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار تومان بود، در سال ۹۷ تا سه‌میلیون و ۸۰۰ هزار تومان رسید و سال ۹۸ به مرز ۵ میلیون تومان. اواخر که می‌گوییم یعنی تا همین ۶ماه پیش که باوجود گران‌ترشدن، قیمت سکه به ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسیده بود. اما با یک افزایش نجومی، قیمت سکه همه مرز‌ها را درنوردید و در مدت فقط چند ماه، نرخ آن تا مرز ۱۷ میلیون‌تومان هم رسید! چندهفته‌ای است که سکه سقوط کرده، اما باز هم نرخ آن، کم نیست و در آخرین قیمت، این روز‌ها در مرز ۱۴ میلیون‌تومان ایستاده است.
حال با این قیمت‌ها، نرخ مهریه‌ها را در‌نظر بگیریم؛ حالا همان دختر کم‌توقع و داماد خوش‌اقبال با انتخاب ۱۴سکه با قیمت ۱۴میلیون‌تومان، پای مهریه حدود ۲۰۰میلیون‌تومان را امضا می‌کنند؛ مهریه‌های چندصد‌سکه‌ای که جای خود را دارد. ۱۰۰سکه تا مرز یک‌میلیارد‌و‌نیم و چند‌صد‌سکه نیز به همین نسبت از رقم‌های میلیاردی سر‌در‌می‌آورند.
در این معادله، شاید ضرب‌المثل معروف «مهریه را کی داده و کی گرفته!» بیشتر شبیه جک باشد، وقتی که مردان باوجود قسطی‌شدن مهریه و پذیرفته‌شدن اعسار آن‌ها (ناتوانی مالی مرد) در دادگاه‌های خانواده، و قسط‌بندی‌شدن هر پنج‌شش‌ماه یک سکه، هم نمی‌توانند اقساط آن‌ها را با در‌نظر‌گرفتن سایر هزینه‌های زندگی و درآمد حداقلی طبقات متوسط و متوسط به پایین جامعه، پرداخت کنند. به‌طور‌مثال کارمند یا کارگری که براساس قانون کار حقوق می‌گیرد و حقوقش، ماهیانه به بیشتر از ۴، ۳ میلیون تومان نمی‌رسد، چطور فقط برای مهریه یک‌سوم درآمدش را کنار بگذارد؟ وضع مردانی که به‌واسطه شرایط اقتصادی بیکار شده‌اند یا درآمدی در مشاغل آزاد نیز ندارند، بدتر است.
تب مهریه‌های احساسی فروکش نمی‌کند
همه این‌ها در‌حالی است که تب مهریه‌های سنگین، احساسی و عجیب فروکش نمی‌کند. هنوز هم از هزار سکه، سکه به عدد تولد تا ۲۰۰، ۳۰۰ سکه، مهریه‌هایی است که تعیین می‌شوند؛ آن هم با نرخی که معلوم نیست با این نوسان قیمت، چه مرز‌هایی را در‌می‌نوردد.
بین پرونده‌های مهریه‌هایی که به اجرا گذاشته شده‌اند، به‌جز سکه، موارد عجیب‌و‌غریب دیگر هم کم نیست که نشانگر برخورد احساسی و غیرواقع‌بینانه با مهریه است. چشم راست داماد، یک دست و پای داماد، هزار شاخه گل رز، سوئیچ یک بنز، ۵۰۰ بال طاووس، سفر به پنج‌قاره جهان و صد‌ها مورد عجیب دیگر، بین پرونده مهریه‌ها دیده می‌شود که باز هم نشان‌دهنده نگاه سطحی، احساسی، باورناپذیر و غیرواقعی افراد به مهریه است که هر‌زمانی مطالبه شود، باید پرداخت شود و اگر پرداخت نشود، مرد محکوم مالی شناخته می‌شود.
تشکیل ۹هزار پرونده مهریه طی ۷ماه امسال در استان
مسئله دیگر این است که آتش شعله‌ور‌شده طلاق، بر تعداد معترضان مهریه افزوده است؛ تا‌جایی‌که فقط در هفت‌ماه نخست امسال، بیش‌از ۹ هزار طلاق در خراسان‌رضوی به ثبت رسیده است. طبق قانون برای اجرا‌گذاشتن مهریه، زنان ابتدا باید به دفاتر ثبت مراجعه کنند که در همین زمینه از ابتدای امسال ۹ هزار و ۲۷پرونده اجرای مهریه در شعبات زیر‌نظر اداره‌کل ثبت و اسناد استان تشکیل شده است. باوجود زورآزمایی کرونا و تأخیر افراد در انجام خیلی از امور مربوط به زندگی، در ثبت طلاق و ثبت اجرای مهریه، زور کرونا به افراد نرسیده‌است چنان‌که بر اساس آمار اداره‌کل ثبت و اسناد خراسان رضوی، در هفت‌ماه گذشته ۱۸.۵درصد پرونده‌های تشکیل‌شده برای مهریه نسبت به سال گذشته افزایش یافته‌اند.
برای اصل مهریه زندانی نداریم، اما برای ندادن اقساط مهریه چرا!
چالش و تناقض دیگری که در موضوع مهریه وجود دارد، این است که از یک طرف گفته می‌شود دیگر در قوانین جدید حبس‌زدایی، کسی برای مهریه زندانی نمی‌شود، اما از طرف دیگر براساس آخرین آماری که خود سازمان زندان‌های کشور اعلام کرده است، حدود هزار زندانی مهریه در کشور وجود دارد. این چالش و تناقض را از کارشناسان قضایی و همچنین کارشناسان اداره امور زندان‌ها جویا شدیم. جمع‌بندی آنچه به شهرآرا پاسخ داده شد، این است که برای مهریه و پرداخت یک‌جای آن، فردی را زندانی نمی‌کنند، اما زمانی‌که دادگاه بعد از دریافت مستندات وضعیت توانایی مالی مرد، مهریه را قسط‌بندی می‌کند، اگر این قسط‌ها پرداخت نشوند، مرد به‌دلیل محکومیت مالی مهریه از جانب زن به زندان انداخته می‌شود.
برای معضل پرداخت مهریه، بیشتر از قانون، به آگاهی نیاز داریم
هفته گذشته بود که جمعی از محکومان پرداخت مهریه با برپایی تجمعی مقابل مجلس، خواستار اصلاح قانون مهریه در بهارستان شدند. مردان شرکت‌کننده در این تجمع، به قانون حبس برای افرادی که استطاعت مالی پرداخت اقساط مهریه را ندارند، اعتراض داشتند و پلاکارد‌هایی با همین مضمون نیز در دست گرفته بودند. این تجمع‌کنندگان همچنین خواستار ورود نمایندگان مجلس به موضوع سکه در پرداخت مهریه، با‌توجه‌به نوسانات قیمت‌ها و گرانی افسار‌گسیخته آن بودند.
برای پاسخ به این پرسش که آیا مجلس می‌تواند معضل مردان در پرداخت مهریه را با اصلاح قوانین حل کند یا نه، با رئیس کمیسیون اصل ۹۰ و نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی، گفتگو می‌کنیم.
حجت‌الاسلام نصرا… پژمان‌فر ابتدا به بحث شرعی و قانونی مهریه به‌عنوان حقوق زنان اشاره می‌کند و می‌گوید: اصل مهریه را به‌دلیل بی‌دقتی‌ها، فرهنگ و رسوم غلط در تعیین آن و گذاشتن مهریه‌های غیرواقعی نباید زیر سوال ببریم؛ زیرا حق شرعی و قانونی زن و تکلیف مرد در پرداخت آن است. در‌عین‌حال مجلس در بحث مهریه و قوانین مربوط به آن می‌تواند ریل‌گذاری‌هایی برای رفع مشکلات زوجین ایجاد کند.
او در پاسخ به این سوال که آیا با‌توجه‌به نوسانات نرخ سکه، مجلس نمی‌تواند قیمت ثابتی را برای هر سال به‌ازای هر سکه در پرداخت مهریه‌ها تعیین کند، پاسخ می‌دهد: موضوع مهریه بیشتر از آنکه ایراد و اشکالات قانونی و نیاز به اصلاح در مجلس و دیگر مراجع مرتبط داشته باشد، به آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی در تعیین آن با‌توجه‌به شرایط مالی مرد نیاز دارد.
پژمان‌فر به اهمیت تحکیم خانواده هم اشاره می‌کند و می‌گوید: طرح سی‌و‌هفت ماده‌ای تعالی خانواده در کمیسیون فرهنگی مجلس به مباحث مختلف ازدواج، طلاق و سبک زندگی پرداخته است. بررسی‌های تخصصی و کارشناسی این طرح به پایان رسیده و در‌حال آماده‌شدن برای ارائه به صحن علنی مجلس است. امیدواریم با اجرای چنین طرح‌هایی، شاهد طلاق‌های کمتر و زندگی‌های پایدارتر در جامعه باشیم.
خراسان‌رضوی ۲۰ زندانی مهریه دارد
حسین پورمند، مدیرکل قضایی اجرای احکام و امور مجلس سازمان زندان‌ها ۱۷ مهر۹۹ درباره تعداد زندانیان مهریه گفت که در یک‌سال گذشته حدود ۶۵۳۰ نفر وارد زندان‌ها شده‌اند که ۱۶۳۰ نفر آن‌ها زندانیان مهریه هستند و در صورتی‌که اقدامات حمایتی انجام نمی‌شد، باید به آمار زندانیان مهریه، تعداد ۱۵۴ نفر دیگر را نیز اضافه می‌کردیم.
با این حال، کرونا و پیامد‌های اقتصادی‌اش سبب شده محکومان پرداخت مهریه بیش از پیش نگران باشند. چرا که پرداخت نشدن بدهی در زمان مقرر، آن‌ها را در زمره بدهکاران مالی قرار داده و احتمال زندانی شدن‌شان را افزایش می‌دهد. احتمالی که به گفته حسین شفیعی، معاون قضایی و سرپرست اجرای احکام مدنی دادگستری مشهد برای ۲۰ بدهکار مهریه در استان خراسان‌رضوی به وقوع پیوسته است.
