سجاد داغستانی نویسنده، کارگردان، تهیه کننده، بازیگر تئاتر و یکی از اعضای گروه مدیریت تماشاخانه آژمان درباره معضلات و مشکلات تئاتری‌ها در دوران کرونا در گفت و گو با خبرنگارییگفت: در مقدم‌ترین خط ممکن، از اسفندماه سال گذشته آسیبی که کرونا آن را تشدید کرد و از گذشته نیز وجود داشته است را با تمام وجود لمس می‌کنم و متحمل می‌شوم. این آسیب نه تنها شامل حال من، که گریبان‌گیر تمام دوستان تئاتری من به اندازه‌های مختلف بوده است. آسیبی که دولت و مراجع مربوط به تئاتر متاسفانه تلاشی برای حداقل کاهش آن نکرده و انگار قصد آن را هم ندارند.

وی ادامه داد: به عنوان مثال این روز‌ها شاهد تعطیلی مداوم و یکی پس از دیگر تماشاخانه‌های خصوصی هستیم و ما هم در تماشاخانه آژمان به شدت با ضرر و زیان غیر قابل جبرانی مواجه بوده و هستیم و با چنگ و دندان برای نگهداری این مجموعه هنری تلاش می‌کنیم. البته این تلاش تا جایی امکان ادامه دارد که اوضاع به همین شکل ادامه پیدا کند ما نیز باید به دنبال راه حل دیگری باشیم.

این کارگردان تئاتر درباره فعالیت هنری خود اظهار کرد: اسفند ماه سال گذشته من تهیه کننده دو اثر و کارگردان و تهیه کننده یک اثر بودم که هر ۳ به دلیل شیوع ویروس کرونا متوقف شدند و من به همراه گروهم و گروه‌های دیگر ضرر مالی و روحی زیادی را متحمل شدیم. به شکلی که حتی دکور‌های اجرا‌هایی که قرار بود به صحنه ببریم هم به دلیل قرار نگرفتن در جای مناسب و عدم امکان نگهداری درست از آن‌ها قابل استفاده نیستند.

وی گفت: هزینه‌های بسیار زیادی برای همین اجرا‌ها در بخش‌های مختلف اعم از محل تمرین گروه‌ها (پلاتو)، گرافیک، لباس، سالن، تبلیغات و … پرداخت شده که به هیچ عنوان قابل جبران نخواهند بود. در این ۳ اجرا در حدود ۱۰۰ نفر مشغول به فعالیت بودند که همگی بیکار و خانه نشین شده اند. همچنین هنرمندان تئاتر نزدیک به یک سال است که نه تنها درآمدی نداشته ایم بلکه با زیان‌هایی روبرو شده ایم که سال‌ها برای جبران آن باید تلاش کنیم تا شاید بتوانیم به نقطه صفر بازگردیم.

داغستانی با اشاره به چاشنی خلاقیت در تئاتر آنلاین عنوان کرد: در ابتدای شروع تعطیلی‌ها به واسطه شیوع ویروس کرونا، اقدامات عجولانه‌ای پیرامون برگزاری جشنواره‌های آنلاین، ارائه نمایش‌های آنلاین و … بر بستر‌های مختلف انجام شد که متاسفانه به دلیل همین عجله با پایین‌ترین کیفیت ممکن به اجرا رسید.

وی بیان کرد:اساساً با اینکه باید آینده نگر بود و اینکه کرونا تلنگری خوب برای همه هنرمندان بود تا به شیوه‌های مختلف ارائه فکر کنند و خود را محدود به یک نوع از ارائه‌ای که با کوچکترین تغییر، امکان آن از هنرمند سلب می‌شود موافق هستم، اما هنوز هیچ ارائه‌ی آنلاین با کیفیتی که با چاشنی خلاقیت خوشمزه شده باشد ندیده و نچشیده ام. اما به شدت به دنبال شناخت، یادگیری و تجربه‌ی قالب‌های جدید ارائه هستم که بتوان در تمام مواقع به آن امیدوار بود و از پروسه تولید و سپس تحویل آن به مخاطب لذت برد.

این کارگردان تئاتر خاطر نشان کرد: در نهایت از نظر بنده چیزی به عنوان تئاتر آنلاین وجود ندارد، چون مخاطب به تماشای تئاتر نمی‌نشیند. شاید باید نام دیگری برای آن انتخاب کنیم. هر چند با تفکیک و دسته بندی ارائه‌های هنری و نامگذاری آن‌ها هم خیلی موافق نیستم و در تماشای یک اثر هنری برای آن در ذهن خود به دنبال اسم نمی‌گردم.

داغستانی بیان کرد: باید به این نکته توجه کرد که در واقع در تئاتر آنلاین مخاطب، تصویری از یک تئاتر را می‌بیند نه خود آن را، که این بخشی از یک تئاتر است و بخش مهمی از تئاتر محل اجرای آن و فضای حاکم بر آن محل است. پس در نهایت مخاطب آنلاین بخشی از لذت دیدن تئاتر در سالن را هم تجربه خواهد کرد. شاید با این مثال بتوان ملموس‌تر این موضوع را درک کرد. “نور می‌رود”، “نور می‌آید”. تصور مقایسه درک کامل حس دریافتی مخاطب در لحظه‌ی رفت و برگشت نور در سالن تئاتر با مخاطبی که در ارائه آنلاین این صحنه را مثلا در تلفن همراه یا تلویزیون خانه اش می‌بیند چیزی در حدود زمین تا آسمان است. مثال دیگر تماشای فیلم در سینما و در لپ تاپ است که در یک مقایسه حداقلی می‌توان به تفاوت‌های حداکثری موجود در این دو قالب پی برد.

این نویسنده تئاتر افزود: مخاطبی برای تئاتر آنلاین هم وجود ندارد و به هیچ عنوان امکان درآمدزایی و برگشت مالی در تئاتر آنلاین برای تمام گروه‌های نمایشی نیست. در همین دوران تنها چند فیلم تئاتر که بازیگران شناخته شده داشته اند توانسته اند به صورت محدود فروش داشته باشند که مخاطبان آن‌ها هم اصلا مخاطب حرفه‌ای و دائم تئاتر نیستند کما اینکه فیلمبرداری از نمایش‌ها و پخش آن‌ها در قالب فیلم تئاتر یا اجرای تئاتر بر روی صحنه و پخش آن به عنوان تئاتر آنلاین در لایو اینستاگرام یا هر جای دیگری درمان درد این روز‌های تئاتر نیست و در نهایت با آثار بی کیفیتی مواجه خواهیم بود که مخاطب را هم پس خواهد زد. برای ارائه آنلاین باید قوائد آن را دانست و برای آن طراحی مورد نیاز را انجام داد. کارگردانی ارائه آنلاین با کارگردانی صحنه تفاوت‌هایی دارد که در تمام بخش‌های ارائه اعم از انتخاب متن، شیوه بازیگری، طراحی صحنه، لباس، گریم، نور و … نیز تاثیر بسیاری خواهد داشت. پس باید به دنبال طراحی مخصوصی برای ارائه اثرمان در قالب آنلاین باشیم، نه اینکه با کمترین امکانات تصویر مبهمی از اثر خود را به صورت آنلاین ارائه کنیم.

داغستانی در پایان درباره مشکلات تئاتر در قبل، حالا و بعد از کرونا مطرح کرد: تعداد مخاطبان تئاتر در ایران به شدت کم است. کرونا این کم را تا نزدیک به هیچ پایین آورده است. در پسا کرونا نیز بسیار زمان لازم است تا دوباره با تلاش بسیار به همان کم بازگردیم و آنجا برای ما نقطه‌ی صفر خواهد بود. متاسفانه هیچ حمایتی از گروه‌های نمایشی در قبل از دوران کرونا نیز وجود نداشته است و تعداد بسیاری از گروه‌ها با یک حساب سر انگشتی از پیش از اجرا‌های خود نیز می‌دانستند که با فروش حداکثری بلیط‌های نمایش خود هم نمی‌توانند هزینه‌های تولید و اجرا را تامین کنند، اما باز هم با همان جنون تئاتری معروف با آغوش باز به تولید و اجرا می‌پرداختند.

وی گفت:شاید باید راهکار دیگری برای تئاتر اندیشید و سیاستی را طرح ریزی کرد که اولا هر تئاتری به اجرا نرسد، اما هر نمایشی که مجوز اجرا بر روی صحنه را دریافت کرد حتما از حمایت مرکز هنر‌های نمایشی و وزارت ارشاد برخوردار شود. باید به دنبال طراحی مخصوصی برای ارائه اثرمان در قالب آنلاین باشیم، نه اینکه با کمترین امکانات تصویر مبهمی از اثر خود را به صورت آنلاین ارائه کنیم.