این روزها بخشی از جامعه تئاتری با شرکت در جشنواره تئاتر مقاومت، تجربه‌ای تازه را از سر می‌گذرانند؛ تجربه‌ای که همه آنان باور دارند باید برای وجوه زیبایی‌شناسی آن، تمهیدات بهتری اندیشید.
هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت آخرین روزهای خود را سپری می‌کند اما آنچه در این میان اهمیت دارد، ارزیابی این جشنواره از نگاه گروه‌های شرکت‌کننده است، چراکه در ماه‌های آینده جشنواره‌های فجر و نمایش عروسکی را در پیش داریم و تجربه جشنواره تئاتر مقاومت می‌تواند به برگزاریِ بهترِ این دو جشنواره کمک کند.
در همین زمینه نظرات سه تن از کارگردان‌های شرکت‌کننده در جشنواره تئاتر مقاومت را جویا شدیم.
لیلی عاج که با نمایش «کجایی ابراهیم؟» در این جشنواره حضور دارد، در گفتگو با ایسنا با تقدیر از تلاش برگزار کنندگان این جشنواره ، بر لزوم یافتن راه‌هایی برای ارتقای زیبایی‌شناسی نمایش‌های شرکت‌کننده در این رویداد تاکید می‌کند.
او می‌گوید: جشنواره تئاتر مقاومت از نظر کمی، بسیار موفقیت‌آمیز است؛ برگزاری این جشنواره در بخش‌های متنوعی مانند کودک، خیابانی، پژوهش، نمایشنامه‌نویسی و … جای قدردانی دارد. اما طبیعتا زنده نبودن آن سبب می‌شود که واکنش مستقیم مخاطبان را از دست بدهیم.
عاج از تعریف جایزه مردمی به عنوان یکی از چالش‌های این دوره از جشنواره یاد می‌کند و توضیح می‌دهد: تعریف این جایزه، فی‌نفسه خوب است ولی در ساز و کار اجرا با مشکلاتی رو به روست. در حال حاضر در سایت تیوال که سایت نمایش‌دهنده فیلم آثار جشنواره است، ستاره‌هایی برای نمره دادن به نمایش‌ها وجود دارد و از آنجاکه بازه زمانی رای دادن تا آخرین روز جشنواره است، این رای گیری با اشکالاتی همراه خواهد شد. چراکه در این شیوه ، گروه‌ها می‌توانند امتیازات کارهای دیگر را ارزیابی و حتی دست‌کاری کنند یا به خودشان امتیازات بالا بدهند. بنابراین بهتر بود فرصت رای گیری از ۱۲ ظهر تا ۱۲ شب محدود می‌شد تا ضریب اطمینان از صیانت آرا بالا برود.
این کارگردان که در اجرای نمایشش با تعدادی بازیگران جوان در کنار بازیگران با تجربه‌تر همکاری دارد، اضافه می‌کند: شور و اشتیاق آنان دلگرم کننده است چون بازیگران با تجربه‌تر در جشنواره‌های گوناگون حضور داشته‌اند و دیگر آن تب و تاب را ندارند ولی از طریق بازیگران جوان‌ترم در جریان رای گیری نمایش‌ها هستم و ظاهرا اتفاقاتی می‌افتد که سلامت رای‌گیری را خدشه‌دار می‌کند.
عاج که پیش از این همین نمایش را به مدت ۱۰ شب به صورت زنده اجرا کرده بود، می‌افزاید: یک ارزیابی نسبی از آرای تماشاگران دارم ولی متاسفانه بر اساس شیوه فعلیِ امتیاز دهی، افراد می‌توانند بدون دیدن نمایش، به آن امتیاز بدهند.
او تصریح می‌کند: هدف جایزه مردمی، کمک به دیده شدن نمایش‌هاست ولی باید برای رای گیری ساز و کار بهتری یافت تا از سلامت بیشتری برخوردار باشد. مثلا بین تعداد دفعاتی که فیلمِ یک نمایش دیده شده و آرایی که برای آن ثبت شده است، باید تناسبی وجود داشته باشد .
این کارگردان در عین حال خاطرنشان می‌کند: با این حال همین موضوع سبب شده شور و شوقی که همیشه در صف کشیدن برای دیدن نمایش‌های جشنواره وجود داشت، به فضای مجازی منتقل شود .
عاج با بیان اینکه این شیوه برگزاری برای اولین بار تجربه می‌شود، ادامه می‌دهد: هر اتفاق تازه‌ای، نقاط قوت و ضعف خود را دارد چراکه هنوز در مسیر تجربه‌ایم.
او با ابراز خوشنودی از استقبال گروه‌های تئاتر استان در این جشنواره می‌گوید: خیلی خوشحال کننده است که گروه‌ها در استان‌های مختلف به تکاپو افتاده‌اند و با وجود شرایط بسیار دشواری که همه با آن رو به رو هستیم، اقبال به جشنواره در استان‌ها خیلی امیدبخش است. همه اینها نشان می‌دهد علاقه به تئاتر وجود دارد و و زور ما به کرونا رسیده! هرچند از نظر معیشتی همگی در وضعیت سختی به سر می‌بریم.
عاج یکی دیگر از نکات مهم در برگزاری این شیوه جشنواره را توجه بیشتر به زیبایی‌شناسی نمایش‌ها می‌داند و توضیح می‌دهد: حالا که ناچار به این گونه برگزاری هستیم، باید برای کیفیت بصری کارها تدبیری بیندیشیم. پیش از جشنواره، نمایشم را با سه دوربین ضبط کرده بودم و زمانی که فیلم آن را دیدم، متوجه شدم نورپردازی آن مناسب فیلمِ تئاتر نیست بلکه مناسب ورود تماشاگران به سالن تئاتر است. بنابراین باید درباره مواردی مانند نورپردازی و دیگر امور زیبایی‌شناسی کارها، راه حل‌هایی پیدا کرد.
او که نمایشش در تالار سرو فیلمبرداری شده است، ادامه می‌دهد: بخشی از ماجرای ضبط نمایش‌ها به امکانات سالن‌ها برمی‌گردد و باید ببینم چه کاری انجام دهیم تا مخاطب لذت دیداری بیشتری ببرد.
عاج با بیان اینکه جشنواره تئاتر مقاومت سدشکنی کرده است، می‌گوید: در روزهایی که مدام در معرض اخبار نومیدکننده کرونایی هستیم، برگزاری این جشنواره شور و شوقی در گروه‌های شرکت کننده ایجاد کرده است و می‌توان از برگزاری آن برای جشنواره‌های دیگری که در پیش داریم، یعنی جشنواره‌های فجر و عروسکی الگوبرداری کرد .
او تاکید می‌کند: برگزاری جشنواره با همین شکل و شمایل خیلی بهتر از برگزار نشدن آن است چون شعفی که ایجاد می‌کند، بسیار ارزشمند و مهم است.
لیلی عاج در پایان می‌گوید: امیدوارم کرونا از همه مردم و تئاتری‌ها به دور باشد و آنان بتوانند در این گونه رویدادها حضور داشته باشند و اتفاقاتی بهتر برایشان رخ بدهد.
رضا بهرامی دیگر کارگردانی است که با نمایش «سگک» در این دوره از جشنواره حضور دارد.
او نیز با سپاسگزاری از برگزارکنندگان جشنواره تئاتر مقاومت می‌گوید: در روزهایی که کرونا همه امور زندگی را در سراسر جهان فلج کرده، برگزاری این جشنواره اتفاقی مثبت است که طبیعتا نقاط قوت و ضعف خود را دارد.
او با بیان اینکه دور از انصاف است که تلاش برگزارکنندگان این جشنواره را نادیده بگیریم، ادامه می‌دهد: یکی از نکات مهم در برگزاری این جشنواره این است که در بسیاری جاها گفته شده جشنواره آنلاین است در صورتی که این جشنواره آنلاین نیست بلکه فیلمِ نمایش‌ها در آن ارایه می‌شود.
بهرامی خاطرنشان می‌کند: درست است که همه زیبایی تئاتر به زنده بودن آن است ولی به ناچار باید به این شیوه‌ها تن بدهیم و خوب است دوستان بیشتر بر ماجرای فیلم تئاتر مانور بدهند، چراکه متاسفانه در بحث آنلاین ضعیف هستیم. هم تکنولوژی لازم را نداریم و هم بحث سانسور در میان است.
او اضافه می‌کند: اولویت با برگزاری آنلاین است ولی بعید می‌دانم بتوانیم وارد این حیطه بشویم.
بهرامی که می‌گوید برای دیدن نمایش‌ها مشکلی نداشته و براحتی در سایت تیوال توانسته فیلم نمایش‌های مورد نظر خود را ببیند.
او در ادامه درباره موضوع نمایش خود توضیح می‌دهد: نمایش ما درباره شاهرخ ضرغام و نوعی تئاتر مستند است. او پیش از انقلاب یکی از لات‌های بزرگ تهران در محله پیروزی بوده و در کشتی‌گیری هم مقام‌هایی به دست آورده است. تا اینکه در دوره پهلوی با امام آشنا و زندگی‌اش متحول می‌شود و با آغاز جنگ، به جبهه می‌رود و با حضور افرادی مانند خودش گروه پیشرو را تشکیل می‌دهد و آذر سال ۵۹ شهید می‌شود.
بهرامی ادامه می‌دهد: جسد این شهید هرگز پیدا نمی‌شود و ظاهرا تلویزیون عراق در تصاویری نشان می‌دهد که سر او را می‌برند و دوستانش که بعد از جنگ سراغ جسد او می‌روند، آن را پیدا نمی‌کنند و این ذهنیت برایشان ایجاد می‌شود که عراقی‌ها پیکر او را از بین برده‌اند.
او اضافه می‌کند: شاهرخ ضرغام در همه زندگی‌اش با ضعیف‌کشی مخالف بوده او لوطی‌منشی بوده که مرام خاص خود را داشته است.
مریم منصوری که با نمایش«آمده بودیم اینجا بمیریم» دیگر شرکت‌کننده در این جشنواره است، در ارزیابی شیوه برگزاری این رویداد هنری می‌گوید: جشنواره تئاتر مقاومت به شکل آنلاین نیست چرا که آنلاین یعنی گروه اجرای خود را با حضور هیات داوران و گروه فیلمبرداری انجام دهند و مخاطبان هم همزمان نمایش را ببینند.
او ادامه می‌دهد: ما روز ۱۱ آذر ماه نمایش را با حضور هیات داوران و گروه فیلمبرداری در سالن سرو با چهار دوربین اجرا کردیم. فیلم کار تدوین مختصری هم شد و در واقع با فیلم نمایش‌ها مواجه بودیم.
این کارگردان تئاتر با اشاره به برگزاری همزمان جشنواره تئاتر مقاومت و سینما حقیقت اضافه می‌کند: آثار آن جشنواره و اصولا جشنواره‌های سینمایی معمولا در سایت‌هایی مانند هاشور یا پایگاه‌هایی مانند فیلیمو و نماوا اکران می‌شود و این اکران فقط در یک روز خاص نیست بلکه به طور چرخشی در چند روز و نوبت متفاوت و در پایگاه‌های گوناگون انجام می‌شود و از این جهت، دست تماشاگران برای کار دیدن بازتر است.
منصوری با اشاره به مشکلاتی که در سایت برای نظرسنجی از نمایش‌های جشنواره تئاتر مقاومت وجود داشته است، اضافه می‌کند: دوستانم اعلام کردند که برای رای دادن دچار مشکل شده بودند و بعضی از آنان نتوانسته بودند فیلم را در سایت ببینند.
او از شیوه فیلمبرداری نمایش‌ها به عنوان دیگر نکته حائز اهمیت یاد می‌کند و توضیح می‌دهد: به عنوان نمونه نمایش ما در سالن سرو ضبط شد که شیب تندی دارد و دوربین مرکزی بناچار بالاتر قرار گرفته بود و همین مساله سبب شد تصویر تئاتر ما در فیلم تخت و از زیبایی آن کاسته شود.
منصوری با تاکید بر تفاوت نورپردازی در اجرای صحنه‌ای تئاتر و در زمان فیلمبرداری یک نمایش اضافه می‌کند: اصولا اتمسفر تئاتر و سینما متفاوت است.
او برگزاری جشنواره تئاتر مقاومت را تجربه‌ای خاص برای برگزارکنندگان و شرکت کنندگان می‌داند و ادامه می‌دهد: مواجهه مستقیم بازیگر و تماشاگر، سبب شده تئاتر هنری منحصر به فرد باشد ولی وقتی ناچاریم به شیوه‌های دیگر راضی شویم، باید این نکته را مورد توجه قرار بدهیم که در نهایت یک فیلم تئاتر به عنوان محصول نهایی به مخاطب ارایه خواهد شد پس باید مولفه‌های زیبایی‌شناختی آن را در نظر بگیریم و باید دید در نبود فضای زنده، چگونه می‌توان این موضوع مهم را محقق کرد.
منصوری معتقد است در ضبط نمایش‌ها، دست‌کم ۳۰ تا ۴۰ درصد زیبایی کار از بین می‌رود و اگر قرار است نمایش‌ها با یک دوربین ضبط شوند، باید تمهیداتی برای اکران آنلاین اندیشید که زحمت گروه اجرایی هدر نرود. در غیر این صورت خوب است که گروه فیلمبرداری پیش از فیلم گرفتن، کار را ببیند و به آن اشراف پیدا کند و بعد با صبوری بیشتری به فیلمبرداری کارها بپردازد و حتی اگر نیاز شد، برخی صحنه‌ها را تکرار کند تا تدوین کار معنا پیدا کند، چراکه با یک بار فیلمبرداری، تدوین معنایی نخواهد داشت.
نمایش «آمده بودیم اینجا بمیریم » روایتی است زنانه از آسیب‌هایی است که جنگ و از دست دادن‌های و فقدان‌هایی که به واسطه آن شکل می‌گیرد، رخ می‌دهد.
این نمایشنامه سال گذشته در دو جشنواره تئاتر فتح خرمشهر و هامون، نامزد دریافت جایزه شده است.
